انواع جلا دهنده چوب و آموزش جلا دادن چوب

منبت‌کاری، معرق‌کاری، کابینت سازی و تمام پروژه‌های نجاری دیگر در مرحله آخر به جلا دادن چوب و پرداخت نیاز دارند. به این منظور ابتدا با استفاده از رنگ‌های شفاف جلوه نهایی کار را براق می‌کنند و سپس با استفاده از وارنیش لایه‌ای محافظ برای آن ایجاد می‌کنند.

اگرچه بعضی‌ها جلوه طبیعی چوب را بهتر می‌دانند و برخی دیگر آن را رنگ می‌کنند اما اکثر کارهای چوبی با رنگ‌های شفاف و وارنیش پرداخت می‌شود. جلا دادن چوب باعث نمایان شدن بافت چوب می‌شود و به‌نوعی هنر دست نجار را مشخص می‌کند. از طرفی دیگر از رنگ‌آمیزی چوب اغلب برای پنهان کردن نقص‌های چوب یا پنهان کردن چوب‌های بی‌کیفیت استفاده می‌شود.

آیا جلا دادن چوب مفید است؟

پیش از پاسخ به این سوال که آیا جلا دادن چوب مفید است ابتدا باید بهترین ماده برای پرداخت و فینیشینگ وسایل چوبی را انتخاب کنید. محصولات پرداخت و جلا دادن به چوب را می‎‌توان براساس کیفیت کلی و درجه محافظت آن‌ طبقه‌بندی کرد. واکس، روغن، وارنیش، شلاک، لاک الکل و جلادهنده‌های پایه آب همگی از مواد مختلف برای جلا دادن به چوب هستند. این مواد درجات مختلفی از محافظت، دوام، کاربرد، قابلیت ترمیم و زیبایی را ارائه می‌دهند. هیچ پوششی به تنهایی تمام موارد بالا را به همراه نداشته و به همین دلیل در انتخاب آن‌ها باید نوع کاربرد را در نظر داشت.

واضح است که پرداخت چوب موجب زیبایی آن می‌شود اما اولین قدم برای جلا دادن به چوب این است که مطمئن شویم آیا جلا دادن چوب باعث بهبود کیفیت کار می‌شود یا خیر. برای مثال یک صندوقچه را در نظر بگیرید که با چوب سرو ساخته شده و برای وصل کردن قسمت‌های کناری آن از اتصال کام و زبانه استفاده شده است. نشان دادن اتصالات یا چسب‌هایی که روی صندوقچه ریخته شده از مواردی نیست که نجار بخواهد آن را پر رنگ کند و نشان دهد؛ بهتر است برای مواردی این‌چنینی از روش رنگ‌آمیزی استفاده کنید. اما پروژه‌های نجاری که از چوب باکیفیت تهیه شده است و نجار آن را با نهایت دقت و هنر درست کرده است را با رنگ‎‌های شفاف پرداخت کنید.

انواع جلا دهنده چوب

جلا دهنده‌های چوب با توجه به مواد به کار رفته در ترکیب آنها با یکدیگر متفاوت هستند. به دلیل تفاوت‌های ساختاری جلا دهنده‌های چوب با یکدیگر، هر یک از آنها برای مصارف به خصوصی مناسب هستند. در ادامه انواع جلا دهنده چوب را به شما معرفی می‌کنیم.

جلا دادن چوب با استفاده از رنگ

نه‌تنها صد نوع رنگ شفاف برای جلا دادن به چوب وجود دارد بلکه هر نوع از آن طیف وسیعی از رنگ‌ها را شامل می‌شود که انتخاب بین آن‌ها کاری دشوار خواهد بود.

تمام رنگ‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ رنگ‌های تک جزئی (dye stains) و چند جزئی (Pigment stains).

تفاوت اصلی رنگ‌های تک جزئی و چند جزئی در اندازه ذرات است. در رنگ‌های تک جزئی، ذرات رنگ مانند کریستال‌های نمک در محلول حل‌شده‌اند درحالی‌که ترکیب رنگ‌های چند جزئی به این شکل نیست.

رنگ‌های تک جزئی راحت‌تر و بیشتر در سطح چوب نفوذ می‌کنند اما رنگ‌های چند جزئی این‌گونه نیستد و ذرات رنگ آن‌ها روی چوب باقی می‌ماند و به همین جهت پر رنگ‌تر از رنگ‌های تک جزئی هستند.

رنگ‌های تک جزئی باقدرت نفوذ بالا برای استفاده روی چوب‌هایی که بافت منسجم‌تری دارند مانند افرا مناسب است اما رنگ‌های چند جزئی برای استفاده روی چوب‌هایی که انسجام کمتری دارند مانند بلوط ایده آل است. همچنین رنگ‌های چند جزئی در برابر اشعه UV مقاوم‌تر هستند.

اکثر رنگ‌هایی که از مغازه‌ها خریداری می‌کنید و به‌صورت قوطی هستند رنگ چند جزئی هستند و رنگ‌های تک جزئی به‌ندرت پیدا می‌شوند. رنگ‌های تک جزئی از ترکیب دانه‌های کریستال مانند رنگ و حلال به دست می‌آید و از این رنگ بیشتر افراد حرفه‌ای استفاده می‌کنند.

جلا دهنده‌های روغنی

جلا دهنده‌های روغنی که بسیاری از آن برای پرداخت چوب استفاده می‌کنند، به‌صورت گسترده در دسترس مردم قرار دارد. معمولاً از روغن بزرک یا کتان به‌عنوان آستر اولیه برای جلا دهنده‌های روغنی استفاده می‌کنند تا سطح چوب را صاف کند. لازم به ذکر است که خشک شدن روغن بزرک به زمان زیادی نیاز دارد.

جلا دهنده‌های روغنی با ایجاد پوششی نازک روی کار، جلوه‌ای براق ایجاد می‌کنند. در صورت نیاز می‌توانید با توجه به جنس جلا‌ دهنده روغنی می‌توانید از بنزین یا تینر برای رقیق کردن آن استفاده کنید.

بیشتر جلا دهنده‌های روغنی ترکیبی از رنگ‌های تک جزئی و چند جزئی هستند اما ترکیب برخی از آن‌ها فقط رنگ‌های تک جزئی است. جلا دهنده‌های روغنی را می‌توانید با استفاده از پارچه یا قلم مو روی چوب بزنید اما بهترین روش، استفاده از قلم مو است.

جلا دهنده‌های پایه آب

همان‌طور که از نام این محصولات پیداست، در ترکیب آن از آب استفاده می‌کنند. استفاده از آب موجب استفاده آسان‌تر و هم‌چنین کاهش بوی بد و مضر آن می‌شود. برای تشخیص این جلا دهنده ها کافی است راهنمای روی آن را مطالعه کنید. اگر ترکیب جلا دهنده و وارنیشی که برای پرداخت کار استفاده می‌کنید هر دو بر پایه آب باشد، نتیجه کار ‌ایده آل خواهد بود. البته باید به این نکته توجه داشت که وارنیش‌های پایه آب بر روی آسترهای روغنی قابل استفاده نیستند.

استفاده از جلا دهنده‌های پایه آب نسبتاً دشوار است زیرا به‌سرعت خشک می‌شوند. از دیگر معایب این محصول نمایان کردن بافت چوب است. به همین دلیل لازم است پیش از اعمال جلا دهنده‌های پایه آب، ابتدا سطح چوب را به‌خوبی سنباده بکشید تا سطح آن کاملاً صاف و یکدست شود.

برای استفاده از جلا دهنده‌های پایه چوب معمولاً پارچه‌ای را به جلا دهنده آغشته می‌کنند سپس آن را به تمام سطح چوب می‌مالند.

جلا دهنده‌های ژله ای

جلا دهنده‌های ژله‌ای و روغنی تفاوت بسیار زیادی ندارند و تنها تفاوت آن‌ها در ضخامت آن‌ها است. جلا دهنده‌های ژله‌ای نسبتاً ضخیم‌تر هستند و برای پاک کردن یا تمیز کردن آن از حلال‌های معدنی استفاده می‌شود. اعمال جلا دهنده‌های ژله‌ای نسبتاً دشوار و کثیف‌تر است اما روش معمول آن استفاده از پارچه‌ آغشته به جلا‌ دهنده و مالیدن آن روی سطح کار است.

اگرچه استفاده از جلا دهنده‌های ژله‌ای دشوار است اما جلوه نهایی که ایجاد می‌کند بسیار صاف است و سطح کار به‌هیچ‌وجه تکه‌تکه نخواهد شد. حتی روی چوب کاج! بااین‌حال از جلا دهنده‌های ژله‌ای به‌ندرت استفاده می‌شود.

جلا دهنده‌های تک مرحله ای

یکی از جدیدترین جلا دهنده‌های موجود در بازار که زمان پرداخت چوب را به طرز شگفت‌انگیزی کاهش داده است، محصولاتی است که از ترکیب جلا دهنده ها و وارنیش تهیه می‌شود. به‌این‌ترتیب به‌جای اعمال کردن دو مرحله روی چوب یعنی استفاده از جلا دهنده و وارنیش تنها کافی است یک‌بار این محصول را روی چوب بزنید و زمان پرداخت را به حداقل برسانید. این محصولات به جلا دهنده وارنیش معروف هستند و ترکیبات مختلفی مانند ترکیب بر پایه آب و پایه روغنی دارند.

جلوه نهایی که این محصول ایجاد می‌کند به روغن دانمارکی بسیار شبیه است؛ اما تفاوت این جلا دهنده با روغن دانمارکی در نحوه اعمال کردن آن روی چوب است. این جلا دهنده ها با قلم مو روی چوب زده می‌شود اما برای اعمال روغن دانمارکی ابتدا یک لایه بزرگ به مقدار زیاد را روی چوب می‌زنند سپس با استفاده از دستمال آن را سریع روی چوب می‌مالند.

جلا دهنده‌های تک‌مرحله‌ای هم رنگ چوب را تغییر می‌دهند و هم سطح رویه چوب را مقاوم می‌کنند. با اعمال چند لایه جلا دهنده رنگ کار تیره‌تر خواهد شد.

می‌توانید با استفاده از لاک‌الکل پلی اورتان رنگی که می‌خواهید روی کار ایجاد کنید. بعضی از جلا دهنده می‌توانند روی رنگ یا جلا دهنده‌های قبلی استفاده شوند که برای احیای چوب یا ترمیم سطوح فرسوده بسیار مناسب هستند.

بعضی از نجاران به جلا دهنده‌های تک‌مرحله‌ای بدبین هستند که درواقع تا حدودی حق‌دارند. برای مثال استفاده از جلا دهنده‌های تک‌مرحله‌ای برای کارهای نجاری نفیس مناسب نیستند اما برای پروژه‌های نجاری غیر نفیس مناسب هستند.

نحوه زدن روغن جلا به چوب

هنگام استفاده از روغن جلا روی سطح چوب باید به نکات خاصی توجه کنید. در نظر داشته باشید که اگر این نگات به درستی رعایت نشوند کیفیت کار شما وضعیت مطلوبی نخواهد داشت. این نکات را در ادامه توضیح خواهیم داد.

زیر‌سازی صحیح برای جلا دادن چوب

مرحله زیرسازی یا آماده‌سازی یکی از مهم‌ترین مراحل پرداخت کار است. بسیاری از پروژه‌های چوبی به دلیل عدم دقت کافی یا عجله در مرحله زیرسازی خراب می‌شوند زیرا سطح کار برای پرداخت و استفاده از وارنیش آماده نبوده است. مرحله ابتدایی برای زیرسازی انتخاب سنباده است. برای این کار می‌توانید از دستگاه سنباده زن یا سنباده قالبی استفاده کنید. فرقی ندارد که چه نوع سنباده‌ای را انتخاب کرده‌اید اما نکته مهم این است که سنباده زدن کار باید به‌صورت مرحله‌ای و با استفاده از سنباده مرغوب با درجه سختی مناسب باشد. با استفاده از کاغذ سنباده مرغوب در آخر سطح کل کار را به‌صورت دستی سنباده بزنید تا سطحی صاف و یکدست ایجاد شود.

در پایان بعضی نجاران یک نایلون کهنه دست می‌کنند و سنباده را از روی نایلون روی کار می‌کشند تا از صاف بودن سطح کار اطمینان پیدا کنند. هر جا که نایلون پاره شد علامت این است که آن قسمت باید دوباره سنباده زده شود.

پس از سنباده زدن کل کار مرحله بعدی خلاص شدن از خاک و باقی‌مانده‌های سنباده است. برای این کار از جاروبرقی استفاده می‌کنیم. برای جلوگیری از صدمه زدن به کار، روی سری جاروبرقی شانه مخصوص قرار می‌دهیم.

پس از آن با استفاده از پارچه نسبتاً زبر یا مشی کل سطح کار را تمیز می‌کنیم تا باقی‌مانده‌های احتمالی پاک شود.

قبل از رنگ‌آمیزی چوب یا استفاده از رنگ‌های شفاف و جلا دهنده ها، یک لایه رنگ به‌عنوان آستر روی سطح چوب بزنید. این آستر باعث صاف و یکدست شدن سطح چوب و رنگ‌پذیری بهتر و بیشتر آن می‌شود. این کار برای تمامی چوب‌ها به‌خصوص چوب کاج و چوب‌های نرم مناسب است.

قبل از استفاده از آستر، توضیحات روی آن را بخوانید. بعضی از آسترها باید بعد از اعمال روی چوب پس از چند دقیقه پاک شوند و بعد از گذشت 2 ساعت، جلا دهنده را روی آن زد. بعضی از آسترها قابلیت روشن‌تر کردن رنگ چوب را دارند که با انتخاب جلا دهنده مناسب می‌توانید رنگ مورد نظر را ایجاد کنید.

انتخاب روش مناسب جلا دادن چوب

می‌توانید رنگ‌های جلا دهنده را با قلم مو، فوم یا پارچه روی چوب بزنید. انتخاب نحوه رنگ‌آمیزی تا حدی به ترجیح شخصی شما بستگی دارد اما هر نوع جلا دهنده ‌ای روش خاصی دارد که بهتر است از روش مخصوص آن استفاده کنید.

• اگر می‌خواهید از جلا دهنده‌های ژله‌ای استفاده کنید، ابتدا پارچه‌ای را به جلا دهنده آغشته کنید و سپس آن را روی سطح چوب بمالید. جلا دهنده‌های ژله‌ای را با فوم یا قلم مو روی چوب نزنید.
• جلا دهنده‌های روغنی را می‌توانید با پارچه یا قلم مو بزنید. اگر می‌خواهید از قلم مو استفاده کنید باید از قلم مو زبر با الیاف طبیعی استفاده کنید. بعضی نجاران ابتدا سطح چوب را با قلم مو رنگ می‌کنند سپس با استفاده از دستمال منافذ آن را کاملاً می‌پوشانند.
• جلا دهنده‌های پایه آب به‌سرعت خشک می‌شوند به همین دلیل بهترین روش برای رنگ‌آمیزی استفاده از پارچه است. می‌توانید این جلا دهنده ها را با استفاده از قلم مو زبر با الیاف مصنوعی به سطح چوب بزنید. جلا دهنده‌های پایه آب باعث خیس شدن و سستی قلم مو با الیاف طبیعی می‌شود.

فرقی ندارد که از چه نوع جلا دهنده ای استفاده می‌کنید، اگر می‌خواهید رنگی تیره‌تر ایجاد کنید، باید بعد از اعمال یک لایه جلا دهنده، لایه‌ای نازک برای بار دوم روی آن بزنید. در صورت نیاز می‌توانید لایه دوم را با تکه‌ای سیم ظرف‌شویی یا پارچه زبر روی چوب بزنید.

فرقی ندارد از چه نوع قلم مویی استفاده می‌کنید. قلم مویی مرغوب تهیه کنید و از آن به‌خوبی مراقبت کنید. اگر قلم مویی باکیفیت و گران‌قیمت خریداری کردید از آن به‌دقت مراقبت کنید تا دوام و کارایی آن بیشتر شود.

ایجاد لایه محافظ با استفاده از وارنیش

آخرین مرحله جلا دادن چوب، ایجاد پوشش یا لایه محافظ است. اگرچه محصولات متنوعی وجود دارد اما بسیاری از نجاران وارنیش پلی اورتان را ترجیح می‌دهند. به توصیه بسیاری از نجاران بهتر است جلا دهنده ای که برای جلا دادن کار استفاده می‌شود با وارنیش متناسب باشد. برای مثال اگر از جلا دهنده‌های پایه آب استفاده می‌کنید بهتر است از وارنیش پایه آب استفاده کنید.

بعضی تولیدکنندگان ادعا می‌کنند که وارنیش های تولیدی‌شان به هر نوع جلا دهنده ای می‌چسبد؛ بهتر است تا زمانی که تولیدکنندگان به‌وضوح اعلام نکرده‌اند که محصولاتشان این قابلیت را دارد به گفته‌شان اعتنا نکنید.

وارنیش را با قلم مو روی سطح محصولات بزنید. یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات رایج تکان دادن وارنیش پلی اورتان قبل از استفاده است. اگرچه این روشی برای هم زدن رنگ استفاده می‌شود اما برای وارنیش پلی اورتان اثر مخرب دارد زیرا باعث ایجاد حباب‌هایی درون وارنیش می‌شود که ممکن است باعث ایجاد شکاف یا درز روی سطح چوب شود و ظاهر کار را خراب کند. به‌جای این کار می‌توانید قبل از استفاده از وارنیش پلی اورتان، آن را به‌آرامی هم بزنید.

برای ایجاد پوشش محافظ خوب با وارنیش باید دو یا سه مرتبه آن را به‌صورت خیلی نازک روی سطح بزنید و در انتها لایه‌ها را به‌آرامی با سنباده 220 یکدست کنید.

اگر سوالی یا تجربه‌ای در زمینه جلا دادن به چوب دارید آن را با ما به اشتراک بگذارید.