آموزش ساخت گیتار آکوستیک
آلات موسیقی صدای دلنشینی دارند و یادگیری نواختن ساز احساس آرامش و لذت خاصی را در هنردوستان ایجاد می‌کند. جالب است بدانید که با ساختن این سازها نیز به اندازه نواختن آن لذت خواهید برد. در این مطلب می‌خواهیم روش ساخت گیتار که یکی از پرطرفدارترین سازهای هنردوستان است را آموزش دهیم.
مراحل ساخت گیتار آکوستیک
در ادامه روش ساخت گیتار آکوستیک را به صورت مرحله به مرحله توضیح می‌دهیم.
انتخاب چوب
اولین کاری که باید برای ساخت گیتار انجام دهید انتخاب نوع چوب برای بدنه گیتار است.
پیشنهاد برخی انتخاب چوب صنوبر برای قسمت بالای گیتار و چوب رزوود (بلسان بنفش) برای قسمت‌های جانبی و پشت گیتار است؛ اما در این روش ساخت می‌خواهیم از چوب سدار قرمز برای بالای گیتار و چوب گردوی کلرو برای دیواره‌ها و پشت گیتار استفاده کنیم زیرا چوب سدار صدای گرمی ایجاد می‌کند.
چسباندن قطعات
صفحات صدا و پشتی گیتار هر کدام دو قطعه‌ای هستند که باید به هم چسبانده شود. برای این که خط چسب نمایان نباشد بهتر است لبه‌های چوب پرداخت شود. چوب‌ها را با کلمپ به سطحی قفل کرده و با کاغذ سنباده روی لبه‌ها بکشید.
برای چسباندن قطعات چوب به همدیگر دو قطعه چوب را با کلمپ محکم کنید. بعد از خشک شدن چسب با سنباده 80 سنباده کاری را شروع کنید. برای ضخامت چوب قسمت لبه گیتار نیز همین روش را به کار ببرید.
برش قطعات
در این مرحله شکل گیتار را روی یک قطعه پلاستیکی پلی اورتان با ضخامت 3.180 میلی‌متر درآورده و از آن به عنوان الگو برای درآوردن شکل گیتار روی چوب استفاده کنید. سپس با استفاده از اره مویی قطعه چوب را به شکل الگو برش دهید.
اکنون زمان برش سوراخ روی صفحه صدا فرارسیده است. برای این کار هم می‌توانید از فرز مینیاتوری استفاده کنید و هم از دستگاه اورفرز.
الگو را روی چوب قرار داده و با پونس بچسبانید. سپس سوراخی که قطر آن کمی بزرگ‌تر از قطر پین محوری دستگاه برش است ایجاد کنید. همین کار را روی یک قطعه چوب پلای وود انجام داده و پیوند قطر داخلی رزوود و روزت آبالونی را تنظیم کنید.
پس از حک قطر داخلی دایره در چوب، عمق و قطر را بررسی کرده و روی بازوی مته گردبر علامت بزنید. سپس قطر بیرونی را با تمام متریال داخل و قطر داخلی برش زده و بازوی مته گردبر را علامت بزنید. همین کار را برای قطر سوراخ صدا روی چوب نیز انجام دهید. اکنون 3 عدد اندازه‌گیری داریم. ابتدا با برش قطر داخلی شروع می‌کنیم؛ سپس قطر بیرونی و در آخر حذف چوب و برش سوراخ صدا. اکنون صفحه روی گیتار برای چسباندن روزت آماده است.
در قسمت پشتی نواری برای پوشاندن درز قرار داده می‌شود که می‌توانید برای این کار از چوب افرا استفاده کنید.
ساخت بست داخل گیتار
یکی از مراحل مهم در ساخت گیتار بست‌های داخل آن است. داخل گیتار آکوستیک هم در قسمت بالا و هم پایین یک سری بست وجود دارد که برای محکم کردن چوب به کار برده می‌شود؛ اما جنس و ضخامت آن در صدای گیتار تاثیر زیادی دارد. البته فراموش نشود که چوب سدار به گرمای صدای گیتار می‌افزاید.
ابتدا الگوی بست را روی چوب بکشید. سپس چوب‌های بست را برش داده و با مقداری چسب به صفحات چسبانده و با کلمپ محکم کنید تا کاملا بچسبد.
برای فرم دادن به قسمت‌های دیواره گیتار ابتدا باید قالب آن را بسازید. سپس چوب‌هایی که از قبل سنباده کشیده‌اید را با دستگاه بخار داده و روی قالب خم کننده قرار دهید. پس از فرم گرفتن چوب آن را داخل قالب قرار داده و جای آن را ثابت کنید.
مرحله بعد پرداخت چوب و چسباندن آن به دسته و صفحه زیرین گیتار است. ابتدا با پرداخت دسته گیتار شروع کنید. دیواره‌ها باید با یک انحنای تدریجی به سمت دسته کمی تراشیده شود. به همین دلیل پرداخت را ابتدا از دسته گیتار شروع می‌کنیم.
نوارهای چاک دار، نوارهایی چوبی هستند که وقتی به قسمت داخلی لبه جداره‌ها وصل می‌شوند استحکام گیتار را افزایش می‌دهد. ابتدا نوارها را چندین ساعت داخل آب قرار دهید تا انعطاف‌پذیر شود. سپس آن را با چسب روی لبه دیواره‌ها چسبانده و با گیره‌های کوچک چوبی محکم کنید. بعد از خشک شدن چسب، بدنه را پشت و رو کرده و نوار سمت دیگر آن را نیز بچسبانید. پس از یک روز کناره‌های نوارها را پرداخت کنید تا برای چسباندن به لبه دیواره‌ها صاف و یکدست شود.
ساخت دسته گیتار
دسته گیتار را می‌توانید یه صورت آماده تهیه کنید. ابتدا دسته آماده را مقداری سنباده بزنید. سپس موقعیت دو عدد سوراخ در قسمت کام دسته گیتار علامت بزنید. نشانه‌های روی دسته گیتار را طوری علامت بزنید که با سوراخ‌های قسمت کام هم‌تراز باشد. برای این کار حتما از خط کش استفاده کنید.
برای انجام این کار از دریل ستونی و کلمپ استفاده کنید. سپس سوراخ‌های پیچ در قسمت کام را ایجاد کرده و سوراخ‌های کام که 50/1 میلی‌متر پایین سطح هستند را با پیچ پر کنید.
تراس راد (truss rod) میله‌ای است که برای جلوگیری از خمیدگی دسته گیتار در اثر فشار سیم‌ها داخل دسته تمام گیتارهای آکوستیک و الکتریک قرار داده می‌شود. تنظیم تراس راد سیم‌ها را به فرت‌ها دور یا نزدیک می‌کند.
در این آموزش از تراس راد استایل گیبسون استفاده شده است که شامل پیچ تنظیمی است که در قسمت سردسته قرارگرفته و با درپوش پوشانده می‌شود. روی دسته گیتار بدین منظور سوراخی تعبیه شده است. یک طرف تراس راد دارای رزوه است و شامل یک عدد مهره تنظیم برنجی و یک عدد مهره استوانه‌ای فلزی است. اگر تراس راد بلند است باید کوتاه شود و مهره استوانه‌ای باید در قسمت انتهای بالای دسته قرار بگیرد.
قسمت انتهای دسته یعنی قسمتی که به دیواره‌ها متصل می‌شود، معمولا با نوارهای چوبی بسیار باریکی پوشانده می‌شود. در این دستورالعمل از چوب زرد رنگ (Mulberry) استفاده شده است. برای ساخت نوارهای چوبی از فرز مینیاتوری با تیغه 1.8 اینچی استفاده کنید.
مونتاژ بدنه
صفحه رو و زیر باید 6.35 میلی‌متر ضخیم‌تر از دیواره گیتار باشد. دیواره بدنه را پشت صفحه صدا قرار داده و خط مرکزی آن را تنظیم کنید. قسمت‌هایی که بست با نوار شیاردار داخل گیتار برخورد می‌کند را علامت زده و قسمت اضافی بست و نوار شیاردار را برش دهید. برای انجام این کار از فرز مینیاتوری با تیغه 1.8 اینچی استفاده کنید و در نهایت با کلمپ محکم ببندید.
نصب صفحه زیر را نیز به همین روش انجام دهید. از آنجا که صفحه زیرین انحنای بیشتری نسبت به صفحه صدا دارد باید از روش دیگری به جز کلمپ استفاده کرد. طرح بدنه را روی یک قطعه پلای وود 6.35 میلی‌متری بکشید و حدود 12 میلی‌متر داخل خط کشی برش دهید. بعد از چسب کاری با ایجاد چند سوراخ آن را روی صفحه با پیچ ببندید تا صفحه زیر بدون هیچ انحنایی به دیواره وصل شود.
نوارهای لبه صفحات هم تاثیر زیادی در زیبایی ظاهری گیتار دارد و هم از گیتار در مقابل ضربه و تورفتگی محافظت می‌کند. می‌توانید برای نوار لبه از چوب افرا استفاده کنید. ابتدا نوار لبه را با اره نواری برش داده و با تیغه پرداخت آن را پرداخت کنید. نوارها را به لبه‌های بالا و پایین چسبانده و با چسب نواری نگه‌دارید تا کاملا خشک شود.
آماده سازی دسته گیتار
چوب دسته گیتار باید پرداخت شده و به اندازه طول موردنیاز برش زده شود. سه عدد کلاهک تزئینی درست کرده و شکل دسته گیتار را روی سه قطعه چوب بکشید.
جایگاه دسته کوک سیم‌های گیتار را تعیین کرده و با دریل سوراخ کنید. با استفاده از کاغذ سنباده دسته را سنباده بکشید تا برای نصب به بدنه کاملا اندازه باشد و مقداری استین به دسته بزنید. ممکن است نیاز باشد چندین مرتبه سنباده و رنگ‌کاری را تکرار کنید تا به ظاهر دلخواه برسید. قطر سوراخ‌های دسته کوک را متناسب با قطر دسته کوک تنظیم کرده و نصب کنید.
ساخت صفحه فرت کمی وقت‌گیر است. برش شعاعی روی گیتار نقش بسیار مهمی در مقاومت و نواختن راحت گیتار دارد.
به منظور برش صفحه فرت به اندازه دسته گیتار آن را با کلمپ به دسته چسبانده و شکل دسته را روی پشت صفحه بکشید. انتهای صفحه که نزدیک به سوراخ صدا هست با کمی قوس علامت بزنید. سپس با اره نواری کمی بیرون از خطوط رسم شده برش دهید و با رنده دستی لبه‌های چوب را صاف و تمیز کنید.
مقداری چوب افرا برای اتصال جانبی برش داده و ضخامت آن را با رنده دستی و سنباده هم اندازه ضخامت صفحه فرت کنید. سپس نوار اتصال افرا را با چسب به لبه‌ها چسبانده و با کلمپ محکم کنید. شیار فرت‌ها را با مته سنباده ایجاد کرده و با مغار روی شیارها اریب جزئی ایجاد کرده و با چکش و یک قطعه چوب سیم‌ها را پرس کنید.
نصب صفحه فرت در ساخت گیتار
برای نصب صفحه فرت ابتدا شکافی که دارای تراس راد است باید پر شود. برای این کار از نوار چوب بلوط استفاده کنید. یک طرف نوار برش نیم دایره ایجاد کرده و با درزگیر پر کنید. سپس به کناره‌های نوار چوبی چسب زده و با کلمپ محکم کنید. پس از خشک شدن چسب، نووار چوبی را با رنده و سنباده صاف و هم سطح دسته گیتار کنید.
اکنون باید صفحه فرت و دسته گیتار را به چسب آغشته کرده و به هم بچسبانید.
پیک گارد گیتار
ابتدا الگوی پیک گارد را روی کاغذی دربیاورید. سپس چوب پیک گارد را سنباده بکشید تا ضخامت آن به 1.58 میلی‌متر برسد. الگو را روی چوب قرار داده و طرح را بکشید. سپس با اره نواری طرح را برش دهید. با سنباده لبه‌های پیک گارد برش خورده را صاف و مرتب کنید.
اتصال پل به بدنه
اتصال پل به بدنه یکی از مهمترین مراحل ساخت گیتار است. فاصله بین مهره‌ها برای صدای گیتار باید دقیق باشد و مرکزبندی به اندازه‌ای دقیق باشد که سیم‌ها به طور مساوی روی صفحه فرت قرار بگیرد.
ابتدا روی صفحه صدا جایی که قرار است پل گیتار قرار بگیرد مقداری نوار چسب رنگ‌آمیزی چسابنده و پل را روی آن قرار دهید. به دقت فاصله بین مهره و لبه پل را اندازه‌گیری کنید. 64 سانتی‌متر
پس از نصب پل گیتار یک بار دیگر فاصله بین مهره و پل را اندازه‌گیری کنید؛ اما این بار بیشتر روی تنظیم طول تارها تمرکز کنید. تیغه خرک (saddle) برای تنظیم طول سیم‌ها به کار می‌رود و فاصله آن از مهره‌ها باید 2 میلی‌متر بلندتر از طول مقیاس (64) در سیم e و 6 میلی‌متر در سیم E باشد.
پس از تنظیم اندازه‌ها از مهره تا خرک سوراخ‌های 4 میلی‌متری برای پین نگهدارنده خرک با دریل ایجاد کنید. ابتدا شکل پل گیتار را با دستگاه سنباده روی تکه چوبی درآورده و از آن برای بستن پل گیتار با کلمپ استفاده کنید.
مرحله آخر ساخت گیتار
دولایه روغن لیمو انگلیسی روی صفحه فرت بورد و یک لایه روی دسته گیتار بزنید. سپس روغن اضافی را با دستمال حوله‌ای پاک کرده و کاور تراس راد را نصب کنید.
مرحله آخر نصب سیم‌های گیتار است. شاید گیتاری که ساخته‌اید ظاهر چندان زیبایی نداشته باشد، اما بدون شک صدای خوبی هنگام نواختن خواهد داشت.
در کدام قسمت از این آموزش، شیوه‌ی نصب فرت را توضیح داده‌اید؟!!؟
سلام. در بخش «آماده سازی دسته گیتار» به صورت اجمالی به این موضوع پرداخته ایم. با این حال نصب فرت و سایر بخش های ساخت گیتار ریزه کاری ها و جزییاتی زیادی دارند که نمی توانیم همه آنها را در قالب یک مقاله بگنجانیم.