درخت پالونیا | فواید و معایب کاشت پالونیا
پالونیا گونه‌ای غیر بومی است که در سال‌های اخیر با توجه به کمبود منابع مورد نیاز صنعت چوب در ایران مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه به معرفی درخت پالونیا و مزایا و معایب کشت آن می‌پردازیم.
درخت پالونیا چیست؟
درخت پالونیا با نام گیاه‌شناسی Paulownia tomentosa تندرشدترین درخت پهن‌برگ و سخت‌چوب در جهان است. این درخت سه سال پس از زمان کاشت به بازدهی تجاری می‌رسد. پالونیا درختی خزان کننده است؛ یعنی در پاییز برگ‌هایش را از دست می‌دهد و در بهار برگ‌های جدیدش می‌رویند. درخت پرنسس یا درخت ملکه نیز از نام‌های دیگر پالونیا هستند. این درخت بومی آسیای جنوب شرقی و چین است؛ اما در سراسر جهان در زمینه‌هایی از قبیل ساختمان‌سازی، ساخت تخته‌های موج‌سواری و همچنین به‌عنوان سوخت زیستی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پالونیا یکی از مهم‌ترین گونه‌های سخت‌چوب مناسب برای مصارف تجاری است که با توجه به سرعت رشد زیاد خود نیازهای فراوان مصرف چوب در سراسر جهان را برآورده می‌کند. زمانی که جنگل‌زدایی در آمریکای شمالی به یک معضل جدی تبدیل شد، تقاضا برای درختان تندرشد مانند پالونیا افزایش یافت. پس از آن که نظرها به سمت درخت پالونیا جلب شد، تحقیقات گسترده‌ای در مورد آن صورت گرفت.
رشد درخت پالونیا
پالونیا به‌سرعت رشد می‌کند و به درختی بلند و سایه‌دار تبدیل می‌شود. ارتفاع نهال پالونیا سالانه حدود 0.9 متر بیشتر شده و ارتفاع درخت پالونیای بالغ به 12-9 متر می‌رسد. ریشه‌های عمیق پالونیا آن را به درختی مستحکم و مقاوم تبدیل می‌کند. با کمک این ریشه‌های قوی در مناطقی با شیب‌های تند که معمولا درختان دیگر در آنجا رشد نمی‌کنند، دوام آورده و تحمل زیادی در برابر باد دارد. بنابراین در مناطقی که به‌طور طبیعی جنگل نمی‌روید، شاهد رشد درخت پالونیا هستیم.
این درخت می‌تواند در خاک‌های بی‌کیفیت نیز رشد کند؛ بنابراین یکی از گزینه‌های مناسب برای احیای جنگل ها در سراسر جهان محسوب می‌شود. البته خاک‌های رسی سنگین با قابلیت زهکشی پایین برای رشد این درخت مناسب نیستند. این درخت در خاک‌های دارای pH اسیدی، خنثی یا کمی قلیایی رشد می‌کند. درخت پالونیا پس از استقرار در برابر خشکسالی مقاوم شده و آلودگی هوا تاثیر منفی روی آنها نمی‌گذارد. با این وجود، موفقیت در احداث مزرعه پالونیا دشواری‌های خاص خود را داشته و مستلزم مراقبت‌های کافی است. توصیه می‌شود برای به‌حداکثررساندن بازدهی کاشت پالونیا مطالعات لازم را انجام دهید.
ویژگی های چوب پالونیا
چوب پالونیا انتخاب مناسبی برای بسیاری از خریداران است؛ چراکه بافتی بدون گره داشته و ضایعات را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. درختان پالونیا در برابر بیماری‌‌ها مقاوم بوده و مقاومت حرارتی بالایی دارند. بیش از 1000 سال است که از چوب این درخت در آسیا استفاده می‌شود. چوب پالونیا عایق بسیار خوبی بوده و دمای احتراق آن دو برابر بیشتر از سایر گونه‌های چوبی سخت‌چوب و نرم‌چوب تجاری است. به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران پالونیا درختی پول‌ساز بوده وآینده خوبی . چوب پالونیا در مقایسه با سایر چوب‌های جهان بیشترین نسبت استحکام به وزن را دارد. دانشگاه اوبرن، دانسیته این چوب را برابر با 288 کیلوگرم بر متر مکعب محاسبه کرده است. کافی است دانسیته پالونیا را با چوب بالزا با دانسیته متوسط 160 کیلوگرم بر متر مکعب مقایسه کنید تا به استحکام آن پی ببرید. مدول گسیختگی (MOR) چوب بالزا برابر با psi 2800 و چوب پالونیا برابر با psi 5750 است. معمولا پالونیای کاشته شده بدون گره بوده از قابلیت نگهداری میخ و پیچ خوبی برخوردار است. چوب درختانی مانند صنوبر زرد و کاج سفید زودتر از پالونیا شکافته می‌شوند.
چوب پالونیا عایق بسیار خوبی بوده و فاکتور R خانه‌های چوبی ساخته شده به وسیله آن دو برابر چوب کاج و بلوط است. این چوب مقاومت زیادی در برابر آتش‌سوزی دارد. دمای احتراق پالونیا حدود 400 درجه سانتی‌گراد است که این میزان تقریبا دو برابر بیشتر از سایر گونه‌های نرم‌چوب و سخت‌چوب تجاری است. هم‌کشیدگی کم، ثبات ابعادی مناسب، مقاومت در برابر حشرات و پوسیدگی و مقاومت کم در برابر کپک‌های سطحی از دیگر ویژگی‌های مهم چوب پالونیا هستند.
کاربردهای چوب پالونیا
بیش از 2500 سال است که مردم چین و ژاپن از چوب پالونیا برای مصارف مختلف استفاده می‌کنند. با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد این گونه چوبی، امروزه استرالیا، ایالات متحده و اروپا از مصرف‌کنندگان اصلی آن هستند. می‌توان محصولات مختلفی را از این گونه چوبی ساخت که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- سازه‌هایی که در ساختمان‌سازی به استحکام چوبی بالا نیازی ندارند.
- قطعات و اتصالات صنعت هوافضا و قایق‌های تفریحی که در آنها باید از چوب سبک استفاده شود.
- وسایل مورد استفاده در ورزش‌های آبی مانند تخته موج‌سواری، تخته اسکی و غیره.
- روکش و تخته لایه.
- مبلمان به‌خصوص کشو؛ چون چوب پالونیا در برابر حشرات مقاوم بوده و کشوهای ساخته‌شده از این چوب به‌خوبی در بدنه کمد جا می‌روند.
- سازهای موسیقی، به‌خصوص گیتار و سازهای کوبه‌ای.
- بشکه‌های مخصوص نگهداری اسید، سرکه و …
بزرگترین درخت پالونیا
پالونیا تندرشدترین درخت جهان بوده و ظرف مدت‌زمان کوتاهی به ارتفاع و قطر قابل توجهی می‌رسد. طبق بررسی‌های انجام شده در کشورهای مختلف، قطورترین درخت پالونیای جهان با پیرامون 5.8 متر در ایالات متحده واقع شده و بلندترین درخت پالونیای جهان نیز با ارتفاع حدود 22 متر متعلق به کشور ایتالیا است. همچنین در پردیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان گزارش شده که درخت پالونیا گونه فورتونی با سن 15 سال، پیرامون 3 متر، قطر تنه 95 سانتی‌متر و ارتفاع حدود 22 متر تنومندترین و بزرگترین درخت پالونیا در ایران است.
فواید درخت پالونیا
پالونیا تندرشد بوده و به‌سرعت به ارتفاع 9 متر می‌رسد. درختان پالونیای بلندتر دارای پیرامون حدود 6 متر هستند. این درختان در صورت شرایط مناسب پس از گذشت ۳ تا ۵ سال قابل بهره‌برداری هستند. در شرایط مختلف اقلیمی ایران پس از ۵ تا ۷ سال می‌توان چوب این درختان را برای کاربردهای تجاری نظیر ساختمان‌سازی، صنعت مبلمان، کفپوش‌سازی، کبریت‌سازی، ساخت کاغذ و مداد، فرآورده‌های مرکب چوبی، آلات موسیقی و … استفاده کرد. طول عمر پالونیا حدود 70 سال است. بعضی از این درختان تا 150 سال نیز عمر می‌کنند. گل‌های بنفش کم‌رنگ درخت پالونیا رایحه‌ای قوی و وانیلی دارند و به همین دلیل در کاربردهای زینتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین از گل‌های پالونیا برای پرورش زنبور عسل نیز استفاده می‌شود.
از دیگر فواید درخت پالونیا می‌توان به سازگاری آن با انواع خاک و شرایط زهکشی متفاوت اشاره کرد که کاشت این درخت را در مناطق مختلف ایران امکان‌پذیر می‌کند. برگ‌های پهن پالونیا نیز برای تغذیه دام و ساخت کمپوست مناسب هستند. طرح زراعت پالونیا بسیار بحث‌برانگیز است و موافقان و مخالفان خاص خود را دارد. به عقیده موافقان طرح زراعت پالونیا، با توجه به فقدان پوشش جنگلی مناسب در ایران و لزوم حفظ منابع طبیعی و انتقال آن به نسل‌های آتی، این گونه چوبده انتخاب مناسبی برای زراعت چوب و بهره‌برداری اقتصادی است. به عقیده این افراد، ایران سال‌ها است که انواع چوب و به‌ویژه چوب روسی را وارد می‌کند؛ در حالی‌که می‌توانیم با کاشت و برداشت پالونیا این مشکل را برطرف کنیم.
معایب درخت پالونیا
زراعت پالونیا مزایای زیادی دارد، اما در عین حال نمی‌توان از معایب و خطرات زیست‌محیطی کشت این درخت غافل بود. پالونیا در بسیاری از نقاط جهان گونه‌ای غیر بومی و تهاجمی تلقی می‌شود؛ چراکه دشمن طبیعی ندارد و رشد آن فوق‌العاده سریع است. درخت پالونیا در شرایط مناسب به‌سرعت تکثیر می‌شود و برگ‌های پهن و ریشه‌های عمیق آن جلوی رشد گونه‌های بومی را می‌گیرند. همچنین این گونه مهاجم موجب تغییرات اقلیمی می‌شود. درخت پالونیا به‌ویژه در سال اول رویش خود به مقادیر زیادی آب نیاز دارد. در نتیجه، کاشت آن در نواحی خشک و نیمه‌خشک توصیه نمی‌شود.
هر درخت پالونیا قادر به تولید بیش از بیست میلیون تن بذر در سال است. این بذرها به‌وسیله باد و آب جابه‌جا شده و اکوسیستم هر منطقه را در معرض نابودی قرار می‌دهند. البته برای رفع این مشکل بذر پالونیا هیبریدی و اصلاح‌شده با تضمین عقیم‌بودن آن به‌فروش می‌رسد. لازم به ذکر است تهاجمی‌بودن این گونه در استرالیا، ایالات متحده، اتریش و سایر کشورها نیز پس از مطالعات فراوان به اثبات رسیده است. برای زراعت چوب می‌توان به گزینه‌های غیر تهاجمی مانند صنوبرهای بومی و وارداتی فکر کرد. مردم ایران از دیرباز و به‌طور سنتی به کشت درختان سپیدار و تبریزی می‌پردازند. گونه‌های صنوبر وارداتی نظیر صنوبر دلتوئیدس نیز امتحان خود را در ایران پس داده‌اند و کشت آنها مشکلی ایجاد نمی‌کند
کاشت پالونیا در ایران
در کشور عزیزمان ایران با توجه به کمبود منابع بومی چوبی و لزوم حفاظت از جنگل‌ها لازم است برای تامین منابع مورد نیاز صنعت چوب به فکر گزینه‌های جایگزین باشیم. یکی از این راه‌ها زراعت گونه‌های چوبی تندرشد مانند صنوبر، پالونیا، اکالیپتوس و … است. در این بین باید به این نکته توجه داشت که واردات گونه‌های غیر بومی مانند پالونیا یکی از بزرگترین معضلات زیست‌محیطی در هر کشور و جامعه‌ای بوده و گاهی خسارت‌های بلندمدت ورود و پرورش این درختان به‌مراتب بیشتر از فواید و عواید ناپایدار حاصل از کشت آنها است. در صورت انتخاب پالونیا برای کاربردهای تجاری، در طرح‌های توجیهی زراعت آن باید به تمام جوانب مثبت و منفی این کار و ارائه راهکار مناسب جهت خنثی‌سازی تاثیرات سوء زیست‌محیطی این گونه مهاجم بر اکوسیستم بومی توجه شود و در صورت ارائه تضمین‌های زیست‌محیطی و فقدان جایگزین‌های دیگر برای این گونه مهاجم، با مدیریت صحیح، رعایت تمامی جوانب و پس از اخذ مجوزهای قانونی برای احداث این مزارع اقدامات محتاطانه‌ای صورت گیرد.
سوالات متداول
معایب کاشت درخت پالونیا چیست؟
ریشه‌های درخت پالونیا جلوی رشد گونه‌های بومی را می‌گیرند و کاشت آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک توصیه نمی‌شود.
پالونیا اصلاح نژاد شده چیست؟
تکثیر بذر پالونیا اکوسیستم هر منطقه‌ای را در معرض نابودی قرار دهد. به همین دلیل بذر این گیاه را با اصلاح نژادی عقیم می‌کنند تا توانایی تکثیر نداشته باشد.
