آموزش کار با رطوبت سنج چوب

رطوبت سنج ابزاری است که برای اندازه‌گیری درصد آب در یک ماده استفاده می‌شود. در صنعت چوب از این اطلاعات می‌توان برای استفاده بهینه از تخته‌های چوبی و جلوگیری از تاب برداشتن لوازم ساخته شده از چوب استفاده کرد. به طور کلی رطوبت‌سنج‌ها در دو نوع رطوبت سنج محیطی و رطوبت سنج تماسی وجود دارند. رطوبت‌سنج‌های تماسی نیز به دو دسته سوزنی و بدون سوزن دسته‌بندی می‌شوند.

رطوبت‌سنج‌های سوزنی معمولا بر روی سطح چوب سوراخ ایجاد می‌کنند. نوع دیگر رطوبت سنج یعنی بدون سوزن، از طریق تابش امواج الکترومغناطیس به جسم و بررسی امواج برگشتی از آن، میزان رطوبت را بررسی می‌کنند؛ بنابراین اگر ترجیح می‌دهید هیچ‌گونه آسیبی به سطح چوب شما وارد نشود توصیه می‌شود از نوع بدون سوزن استفاده کنید. در ادامه به معرفی نکات مهم برای استفاده از رطوبت‌سنج‌های بدون سوزن و سوزنی می‌پردازیم.

نحوه کار با رطوبت سنج بدون سوزن

۱– از کالیبره بودن رطوبت سنج خود مطمئن شوید.

اندازه‌گیری دقیق رطوبت با یک ابزار کالیبره نشده غیرممکن است. برخی رطوبت‌سنج‌ها دارای قابلیت تست کالیبراسیون داخلی هستند. متأسفانه، این قابلیت فقط می‌تواند بخشی از مدار را آزمایش و کالیبره کند. تنها روش قابل قبول برای تائید کالیبره بودن یک رطوبت سنج چوب استفاده از یک ابزار کالیبراسیون خارجی است. همراه با رطوبت‌سنج‌های باکیفیت یک ابزار کالیبراسیون مجزا نیز وجود دارد؛ اما می‌توانید خودتان هم این وسیله را خریداری کنید.

۲- نوع چوب را در اندازه‌گیری‌ها در نظر بگیرید.

ویژگی‌های منحصر به فرد هر نوع چوب بر نحوه اندازه‌گیری رطوبت سنج تأثیر می‌گذارد. دانسیته هر نوع از چوب بر میدان الکترومغناطیسی در یک رطوبت سنج غیر سوزنی تأثیر گذاشته و به دنبال آن روی امواج و در نهایت روی عدد خوانده شده از رطوبت سنج تأثیر می‌گذارد.

برخی از رطوبت‌سنج‌های مخصوص چوب دارای تنظیمات پیش فرض مربوط به نوع چوب هستند. قبل از اندازه‌گیری رطوبت باید دستگاه را روی چوب موردنظر تنظیم کنید. توصیه می‌شود قبل از شروع آزمایش، تنظیمات رطوبت سنج را بررسی کنید. اگر روی گونه دیگری تنظیم شده باشد، اندازه‌گیری رطوبت دقیق نخواهد بود.

اگر رطوبت سنج شما تنظیمات گونه ندارد یا محدوده تنظیم آن شامل چوب موردنظر شما نیست، از جدول تصحیح گونه‌های چوب که همراه رطوبت سنج عرضه می‌شود استفاده کنید تا مقدار واقعی رطوبت را به دست آورید.

۳- عمق اندازه‌گیری را روی رطوبت سنج تنظیم کنید.

مقدار رطوبت در چوب یکنواخت نیست. سطح چوب سریع‌تر از مغز آن خشک می‌شود. برای محاسبه تفاوت رطوبت سطح و مرکز (گرادیان رطوبت) در چوب، اندازه‌گیری را در اعماق مختلف انجام دهید.

برخی از رطوبت سنج‌ها مجهر به قابلیت تنظیم عمق اندازه‌گیری هستند. تنظیمات عمق در رطوبت سنج بدون سوزن تعیین می‌کند تا چه عمقی امواج الکترومغناطیس فرستاده شوند. برای مثال اگر می‌خواهید مقدار رطوبت تخته‌ای با ضخامت حدود ۱.۵ سانتی‌متر را اندازه بگیرید، استفاده از رطوبت سنجی که در عمق دو سانتی‌متری تنظیم شده فایده‌ای ندارد. شما باید عمق را در نصف ضخامت تخته یعنی حدود ۰.۷۵ سانتی‌متر تنظیم کنید.

همچنین اگر ضخامت تخته بیشتر از حدود ۳.۵ سانتی‌متر است، رطوبت را در هر دو سطح تخته اندازه بگیرید. بیشتر رطوبت‌سنج‌های بدون سوزن ماکزیمم عمق اندازه‌گیری ۱.۸ سانتی‌متر دارند. پس برای رسیدن به عدد دقیق رطوبت، باید اندازه‌گیری را در هر دو سطح قطعه چوبی انجام دهید. در غیر این صورت شما درواقع مقدار رطوبت را در نصف ضخامت قطعه چوبی اندازه گرفته‌اید.

۴- اندازه‌گیری‌ها را در قسمت‌های مختلف سطح چوب انجام دهید.

اندازه‌گیری رطوبت در چند ناحیه از سطح چوب این اطمینان را می‌دهد که اندازه‌گیری بر اساس داده‌های محدود نیست. بدیهی است که هرچه اندازه قطعه چوبی بزرگ‌تر باشد، باید نقاط اندازه‌گیری نیز بیشتر شود. همین اصول در اندازه‌گیری چندین قطعه چوب نیز صدق می‌کند. هرچه قطعات بیشتری اندازه‌گیری شود اعتماد بیشتری به نتایج آن می‌توان داشت.

۵- نباید هیچ ماده دیگری زیر سطح چوب قرار داشته باشد.

در زمان اندازه‌گیری رطوبت و خوانش آن هیچ ماده دیگری غیر از چوب نباید در میدان مغناطیسی رطوبت سنج قرار بگیرد. اگر مواد دیگری مورد اصابت این امواج قرار بگیرند، در امواج برگشتی که منجر به خوانش مقدار رطوبت می‌شوند، تأثیر می‌گذارند. مثلاً اگر ماده رسانایی مانند فلز زیر قطعه چوب باشد در اندازه‌گیری و خوانش اختلال ایجاد می‌کند. یا اگر ماده‌ای مرطوب زیر قطعه چوب باشد، رطوبت آن ماده در مقدار رطوبت خوانده شده از رطوبت سنج منعکس می‌شود. در مواردی که نمی‌توانید قطعه چوب مورد اندازه‌گیری را از مواد زیر آن جدا کنید (مانند سطح بتنی زیر کفپوش‌ها)، باید عمق رطوبت سنج را طوری تنظیم کنید که امواج الکترومغناطیسی به کف بتنی نرسند.

۶- باید تمام سطح حسگر روی سطح چوب قرار بگیرد.

همان‌طور که در بالا ذکر شد این رطوبت سنج بر اساس انتشار امواج الکترومغناطیسی عمل می‌کند. موادی که این امواج از آن عبور می‌کنند بر روی عدد به دست آمده در رطوبت سنج تأثیر می‌گذارند؛ بنابراین اگر حتی قسمتی از صفحه حسگر دستگاه روی ماده دیگری غیر از چوب مورد آزمایش قرار بگیرد، عدد درستی به دست نمی‌آید.

۷- رطوبت سنج را کاملا بر روی سطح موردنظر فشار دهید.

شرکت سازنده رطوبت سنج، فشار مناسب برای استفاده از آن را مشخص می‌کنند. برای اطمینان از تماس کامل صفحه با سطح مورد اندازه‌گیری باید از فشار مناسبی استفاده کنید. اگر فشار کمتری از میران استاندارد وارد کنید، ممکن است هوا بین صفحه حسگر و سطح چوب وجود داشته باشد. وجود هوا در عملکرد رطوبت سنج تداخل ایجاد می‌کند.

۸- در قسمتی از چوب که عیب یا گره مشخصی وجود دارد، اندازه‌گیری نکنید.

هنگام اندازه‌گیری از قرار دادن رطوبت سنج در قسمت‌های دارای عیب و گره چوب اجتناب کنید. تفاوتی که این نواحی با سایر قسمت‌های چوب دارند این است که دانسیته بیشتری داشته و در خوانش دستگاه خطا ایجاد می‌کنند. همان‌طور که گفته شد دانسیته چوب بر نحوه اندازه‌گیری رطوبت سنج تأثیر می‌گذارد.

۹- هیچ‌گونه آب و رطوبتی نباید روی سطح چوب وجود داشته باشد.

وجود رطوبت یا خیس بودن سطح چوب در نحوه اندازه‌گیری رطوبت سنج خطا ایجاد می‌کند. برای جلوگیری از این مشکل، باید سطح چوب را پاک کنید و بگذارید به مدت ۶۰ ثانیه خشک شود. هر چه میزان آب بیشتری بر روی سطح چوب وجود داشته باشد، مدت زیمان بیشتری زمان می‌برد تا سطح آن کاملا خشک شود. همچنین هیچ رطوبتی روی صفحه حسگر دستگاه نیز نباید وجود داشته باشد.

نکاتی در مورد استفاده از رطوبت سنج سوزنی

پین‌های یک رطوبت سنج سوزنی برای اندازه‌گیری مقدار رطوبت باید به سطح چوب نفوذ کنند؛ بنابراین، در هر اندازه‌گیری جای پین‌ها به صورت یک جفت سوراخ روی سطح چوب باقی می‌ماند. همان‌طور که در بالا گفته شد، برای رسیدن به یک نتیجه کلی از رطوبت چوب لازم است که اندازه‌گیری و خوانش رطوبت در بیش از یک نقطه چوب انجام شود. در رابطه با چوب هیزمی، سوراخ‌دار شدن سطح چوب مشکلی ندارد.
اما اگر مقدار رطوبت محصولات گران‌قیمت مانند کفپوش‌های چوبی، مبلمان، کابینت یا سایر محصولات ظریف نجاری را اندازه‌گیری کنید، این سوراخ‌ها به سطح چوب آسیب می‌زنند. در مقابل، رطوبت‌سنج‌های غیر سوزنی با صفحه حسگر صاف و مسطح خود هیچ آسیبی به چوب وارد نمی‌کنند.
به طور کلی برخی از نکات ذکر شده در مورد رطوبت‌سنج‌های بدون سوزن چوب، در مورد مدل‌های سوزنی نیز صدق می‌کند. ادامه به چند نکته در مورد استفاده بهینه از رطوبت سنج سوزنی اشاره می‌کنیم:

• دو پین دستگاه را موازی با محور طولی چوب قرار دهید؛ به عبارت دیگر، پین‌ها در جهت الیاف چوب قرار بگیرند نه عمود بر آن.
• استفاده از رطوبت سنج سوزنی با پین‌های عایق در تعیین میزان تفاوت رطوبت سطح و مرکز چوب مؤثرتر است.
• در صورت استفاده از پین‌های غیر عایق، از خشک بودن سطح چوب مطمئن شوید. اگر مرطوب باشد، عدد به دست آمده از دستگاه دقیق نیست.
• از رطوبت سنجی استفاده کنید که دارای تنظیماتی ساده و نمایشگری واضح و خوانا باشد. همچنین مدلی را انتخاب کنید که با چوب نراد (یکی از چوب‌های پرکاربرد در صنعت چوب) کالیبره شده باشد.

سوالات متداول

چگونه رطوبت سنج را کالیبره کنیم؟

برخی از مدل‌های رطوبت سنج به همراه یک قطعه فلزی برای کالیبراسیون عرضه می‌شوند. باید سنسور رطوبت سنج را بر روی محل معین شده روی قطعه قرار دهید و دکمه کالیبراسیون را فشار دهید. سپس پس از چند ثانیه رطوبت سنج را بردارید تا مراحل کالیبراسیون تمام شود.

از کجا رطوبت سنج بخریم؟

برخی از فروشگاه‌هایی ابزارآلات و تجهیزات صنعت چوب، رطوبت سنج چوب را عرضه می‌کنند. می‌توانید برای خرید این ابزار به فروشگاه سازوکار مراجعه کنید.