خط کش تیره دار چیست و چه کاربردهایی در نجاری دارد؟
در دنیای نجاری، ابزارآلات علامت‌گذاری و اندازه‌گیری به اندازه سایر ابزار مانند رنده، مغار، اره و … مورد توجه قرار نمی‌گیرند. خصوصا در کشورمان، برخی از ابزار کمتر مورد توجه استادکاران و فعالان این صنعت قرار گرفته‌اند. یکی از این ابزار بسیار ساده اما کاربردی خط کش تیره دار است که از زمان‌های قدیم تاکنون مورد استفاده نجاران نقاط مختلف جهان قرار گرفته است. اگر چه این خط کش، ساختاری بسیار ساده دارد، اما می‌تواند ابزاری بسیار مفید و کاربردی برای نجاران باشد. در ادامه در مورد ویژگی‌های خط کش تیره دار، انواع این ابزار و نحوه استفاده از آن صحبت می‌کنیم.
خط کش تیره دار چیست؟
خط کش تیره دار یکی از ابزار پر قدمت در دنیای نجاری است که برای علامت‌گذاری روی سطح چوب به کار می‌رود که معمولا از جنس چوب، فلز یا پلاستیک ساخته می‌شود. مدل‌های مختلف این ابزار دارای یک تیغه (تیره) یا دو تیره (تیغه) هستند. تیغه به صورت عمود بر بدنه قرار گرفته است. این تیغه به صورت کشویی در بدنه حرکت می‌کند.
در بعضی از مدل‌ها روی تیغه برای اندازه‌گیری راحت‌تر مدرج شده است. سر تیغه، یک خار قرار گرفته که در سطح کار فرو رفته و خطی موازی با لبه کار ایجاد می‌کند. درون بدنه تیغه نیز یک پیچ قرار گرفته که تیغه را در جای خود محکم می‌کند. این ساختار در مدل‌های مختلف خط کش تیره دار تا حدودی متفاوت است که در ادامه مقاله به آنها بیشتر می‌پردازیم. با این حال، کارایی تمامی این مدل‌ها تا حد زیادی یکسان است.
انواع خط کش تیره دار
اولین نمونه از خط کش تیره دار که همچنان نیز طرفداران بسیاری دارد، نوع چوبی است. تمامی بخش‌های بدنه این ابزار از جمله تیغه و بدنه تماما از جنس چوب ساخته شده‌اند. تنها خار آن از جنس فلزاتی مانند فولاد است. در برخی موارد دو خار نیز در طرف دیگر تیغه قرار گرفته که برای ایجاد اتصال‌های کام و زبانه استفاده می‌شود. خط‌کش‌های تیره دار قدیمی معایبی هم دارند. اگر چه این ابزار برای ایجاد شیار به موازات رگه‌های چوب مناسب است، اما در خلاف جهت رگه‌ها ممکن است باعث بلند شدن الیاف چوب شود.
در برخی از مدل‌های جدیدتر خط کش تیره دار چوبی سعی شده برخی از ایرادات مدل‌های قدیمی برطرف شود. در این مدل‌ها، به جای خار یا میخ از نوعی کاتر چاقو شکل استفاده شده است. مزیت این نوع خط کش این است که این کاتر را می‌توان به راحتی بیرون آورده و نوک آن را تیز کرد. این ابزار خصوصا برای استفاده در خلاف جهت رگه‌های چوب بسیار مناسب بوده و خطوط بسیار دقیق و تمیزی ایجاد می‌کند؛ بنابراین، این نوع خط کش تیره دار برای کارهای ظریف مانند منبت‌کاری مناسب است.
یکی از جدیدترین مدل‌های این ابزار، خط کش تیره دار فلزی یا دیسکی است که تماما از فلز ساخته می‌شود. ساختار و شکل ظاهری این مدل تفاوت‌های زیادی با مدل‌های چوبی دارد. انتهای تیغه این ابزار یک دیسک قرار گرفته که روی سطح چوب شیار ایجاد می‌کند. بدنه این نوع از خط کش نیز دایره‌ای شکل است. مزیت این خط کش دیسکی این است که دیسک آن به راحتی قابلیت تعویض یا تیز شدن دارد. همچنین می‌توان از این ابزار هم در جهت رگه‌های چوب و هم در خلاف جهت آنها استفاده کرد. برخی از انواع آن نیز دارای دو تیغه دیسکی هستند که برای برش اتصال‌هایی مانند کام و زبانه بسیار مناسب هستند.
کاربرد خط کش تیره دار
اصلی‌ترین کاربرد آن، این است که روی سطح یک قطعه، خطی به موازات لبه آن ایجاد می‌کند. پس از آن که شما فاصله موردنظر خود را روی این ابزار تنظیم می‌کنید خط کش را روی لبه کار قرار داده و در امتداد قطعه کار می‌کشید. خط کش تیره دار، با توجه به نوع آن، خطی را روی قطعه کار کشیده یا حک می‌کند. از این خط می‌توانید برای ایجاد برش یا اتصالات مختلف و بسیاری از کاربردهای دیگر استفاده کنید. این ابزار خصوصا وقتی کارایی خود را نشان می‌دهد که قصد دارید یک فاصله مشخص از لبه را در تعداد زیادی از قطعات چوب علامت‌گذاری کنید.
برخی از نجاران از خط کش تیره دار برای ایجاد اتصالات مختلف استفاده می‌کنند برای مثال می‌توان این ابزار را برای علامت‌گذاری خط اولیه در اتصال دم چلچله استفاده کرد. این ابزار شیار نازکی را بر روی چوب ایجاد می‌کند که می‌توانید مغار را بر روی آن گذاشته و کار حکاکی را آغاز کنید. همچنین می‌توانید از خط کش تیره دار برای تعیین میزان ضخامت قطعات چوبی استفاده کنید.
همچنین می‌توان از این بازار برای تعیین مرکز یک تخته چوب نیز استفاده کرد. اگرچه برای این کار راه‌های بهتر و سریع‌تری نیز وجود دارد. برای تعیین مرکز تخته چوب، ابتدا به صورت چشمی و حدودی فاصله یک طرف تخته تا مرکز را روی ابزار تنظیم کنید. سپس ابزار را روی یک طرف تخته گذاشته و خطی روی آن رسم کنید. در مرحله بعد ابزار را در طرف مقابل تخته گذاشته و یک خط دیگر بکشید. فاصله بین دو خط ترسیم شده، مرکز تخته چوب است.
مزایای استفاده از خط کش تیره دار
بسیاری از نجاران علامت‌گذاری روی سطح چوب را با استفاده از مداد و خط کش انجام می‌دهند. این روش در همه مواقع دقت لازم را نداشته و تا حدودی با خطا همراه است. در برخی موارد ممکن است خط کش کاملا با لبه کار منطبق نشده باشد. ممکن است خطای دید باعث علامت‌گذاری نقطه اشتباه بر روی سطح کار شود. همچنین ضخامت مداد نیز ممکن است اندکی دقت نقطه علامت‌گذاری را کاهش دهد.
مزیت این ابزار این است که به صورت فیزیکی بر روی اندازه تعیین شده توسط شما تنظیم می‌شود. از سوی دیگر، این ابزار، علامت‌گذاری را دقیقا از لبه کار انجام می‌دهد. همچنین علامتی که خط کش تیره دار روی سطح چوب ایجاد می‌کند بسیار باریک‌تر و دقیق‌تر از مداد کش است. مجموعه این عوامل باعث می‌شود خط کش تیره دار ابزار به مراتب دقیق‌تری باشد. لازم به ذکر است که شیار نازک ایجاد شده توسط این خط کش می‌تواند محل مناسبی برای قرار دادن ابزار برشی مانند مغار و شروع برش یا تراشیدن چوب باشد.
