انواع کولیس و کاربرد هر کدام

کولیس‌ ابزاری برای اندازه‌گیری ابعاد پیچیده اجسامی است که با خط‌ کش، متر نواری یا سایر ابزارهای اندازه‌گیری قابل اندازه گیری نیستند که شامل عمق، ابعاد داخلی و خارجی می‌شود. علاوه بر این کولیس ابزاری پرطرفداری برای مهندسان صنعت چوب و نجارها است چراکه با استفاده از آن می‌توان اندازه گیری را در حدی بسیار دقیق انجام داد. کولیس‌ انواع مختلفی دارد که در ادامه با هرکدام و کاربردهای آن می‌پردازیم.

انواع مختلف کولیس

کولیس دیجیتال

کولیس‌ دیجیتال از جدیدترین تکنولوژی برخوردارند و در قسمت جلوی این ابزار مقیاس‌های خط‌ کش بر حسب سانتی‌متر، میلی‌متر یا اینچ تعبیه شده اما به ندرت از این مقیاس برای خواندن استفاده می‌شود.

در این ابزار از نوار مدار چاپی (PCB) با خطوط مسی استفاده می‌شود که در قسمت زیرین مقیاس خط‌ کش تعبیه شده و در تمام طول میله کشویی حرکت می‌کند. قسمت سر آن که عمل خواندن را انجام می‌دهد یک PCB با خطوط مسی خاص خود را دارد. یک خازن متغیر با ترکیب این دو الگوی خط مسی ایجاد می‌شود که با کشیدن سری کولیس روی مقیاس خط‌ کش فعال می‌شود. یک ریزپردازنده در سر کولیس اختلاف ظرفیت را محاسبه و آن را به اندازه‌گیری تبدیل کرده و روی صفحه LCD نشان می‌دهد. استفاده از این کولیس آسان است چون اندازه‌گیری و محاسبات را انجام داده و دقیق‌ترین اندازه را روی اسکرین نشان می‌دهد. در این ابزار برای سهولت کار، دکمه‌هایی برای تغییر واحدهای اندازه‌گیری مثلا از اینچ به میلی‌متر و قابلیت تنظیم صفر برای حذف خطای صفر یا تنظیم خواندن روی صفر در هر فاصله‌ای تعبیه شده است. همچنین این ابزار شبیه کولیس ورنیه بوده و از فک‌های اندازه‌گیری ابعاد داخلی و خارجی و یک میله عمق برای اندازه‌گیری عمق تشکیل شده است ولی ازآنجایی‌که از تکنولوژی پیشرفته‌تری در آن استفاده می‌شود گران‌ قیمت‌تر است.

کولیس ورنیه

قبلا اشاره شد که طراحی کولیس ورنیه شبیه کولیس دیجیتال بوده اما در آن از سیستم اندازه‌گیری الکترونیکی و صفحه نمایش LCD استفاده نمی‌شود.
در این کولیس از فک‌های اندازه‌گیری داخلی و خارجی و میله عمق برای اندازه‌گیری عمق استفاده می‌شود. این ابزار مقیاس امپریال (اینچ) و متریک (میلی‌متر) دارد و برای رساندن دقت اندازه‌گیری تا حد کسری، یک مقیاس مدرج متحرک دارد. این کولیس خوانایی دقیق را تا حد 0.01 میلی‌متر نشان می‌دهد ولی دقت مقیاس‌های معمولی تا 0.1 میلی‌متر است.

کولیس ساعتی یا کولیس عقربه ای

کولیس‌ ساعتی یا عقربه‌ای مانند کولیس‌ ورنیه مقیاس اصلی دارند اما مقیاس متحرک صفحه‌ای‌ شکل است که این صفحه به شکل ساعت عقربه‌دار بوده و استفاده از ابزار را ساده‌تر می‌کند چرا که عقربه آن مقادیر اندازه‌گیری را بر حسب صدم میلی‌متر نشان می‌دهد.
اعداد اعشاری کامل در مقیاس اصلی با خوانایی عقربه ترکیب شده و نهایتا خوانش‌های اندازه‌ گیری با رزولوشن 0.01 انجام می‌شود. در این کولیس از میله عمق و فک‌های داخلی و خارجی برای اندازه‌گیری عمق و ابعاد داخلی و خارجی جسم استفاده می‌شود. کولیس‌های ساعتی گوانگلو ساخت چین بوده و در بازار پرطرفدار هستند.

کولیس پرگاری

این ابزار کولیس تک‌ پایه یا کولیس هرمافرودیت هم نامیده می‌شود و شبیه کولیس مقسم است. مکانیسم عملکرد این کولیس شبیه پرگار است و با گیرکردن انتهای تیز آن به یک موقعیت ثابت روی سطح کار می‌کند و انتهای دیگر آن نیز فاصله از نقطه اتصال تا بخشی از یک جسم را اندازه می‌گیرد.

کولیس فنردار

کولیس فنری در 3 نوع ساخته می‌شود: کولیس داخلی با فک‌های رو به بیرون برای انداز‌گیری ابعاد داخلی، کولیس خارجی با فک‌های رو به داخل برای اندازه‌گیری ابعاد خارجی و کولیس مقسم برای اندازه‌گیری بین دو نقطه روی یک سطح صاف. این سه نوع کولیس طراحی مشابهی دارند که شامل دو پایه یا فک، فنری که آنها را به سمت همدیگر می‌کشد و یک پیچ یا مهره برای تنظیم است. این کولیس‌ در مقایسه با کولیس پرگاری عملکرد بهتری دارند.

میکرومتر

میکرومتر در انواع مختلفی مانند میکرومتر داخلی، خارجی، عمقی، اینچی و متریک ساخته می‌شوند. این ابزار همانطور که از نامش پیدا است اندازه‌گیری را با دقت میکرون (تا صدم میلی‌متر) انجام می‌دهد و بسیار دقیق است. با اینکه این ابزار خوانش دقیق را با رزولوشن 0.01 میلی‌متر امکان‌پذیر می‌کند ولی فقط برای اندازه‌گیری فواصل کوچک مناسب است.

کولیس عمق سنج

این ابزار عمق سوراخ‌ها، شکاف‌ها، پله‌ها، حفره‌ها و شیارها را با یک اسپیندل اندازه‌گیری می‌کند. اسپیندل با چرخاندن انگشتانه قابل تنظیم است تا میله یا نوار به پایین حفره برخورد کند. پس از تماس میله با انتهای سوراخ، خوانایی ابعاد به‌صورت دیجیتالی یا دستی امکان‌پذیر می‌شود. کولیس‌های عمق‌سنج میتوتویو (Mitutoyo) میله ثابتی دارند که با ساعت اندیکاتور یا مانیتور دیجیتال قابل انطباق است. برند میتوتویو انواع و سایزهای مختلف کولیس عمق‌سنج را تولید می‌کند. شرکت اینسایز (Insize) هم تامین‌کننده اختصاصی ابزار اندازه‌گیری بوده و شبکه توزیع آن جهانی است. دفتر مرکزی اینسایز در چین واقع شده و شعبه‌هایی در ایالات متحده آمریکا، اسپانیا، هند، برزیل و توزیع‌کنندگانی در بیش از 75 کشور دارد. کولیس‌‌های عمق‌سنج اینسایز نیز باکیفیت و کاربردی هستند.

کولیس چرخ دنده

از کولیس چرخ‌ دنده برای اندازه‌گیری دندانه‌های چرخ‌ دنده استفاده می‌شود. مقیاس عمودی عمق دندانه‌ها را از بالا تا خط گام و مقیاس افقی ضخامت دندانه‌ها را در خط گام اندازه‌گیری می‌کند. کولیس چرخ‌ دنده اینسایز هم در مدل‌های ساده و دیجیتال تولید می‌شود.

کولیس چاقویی

طراحی کولیس‌های چاقویی به‌گونه‌ای است که برای اندازه‌گیری‌های داخلی در بخش‌هایی که دسترسی به آنها مشکل است مناسب هستند. به طور کلی فک‌های بیرون‌زده‌ی این کولیس ابعاد شیارهای باریک داخلی را اندازه‌گیری می‌کنند. تنظیم صفر در هر موقعیتی انجام شده و تبدیل اندازه‌گیری نسبی و مطلق و تبدیل میلی‌متر به اینچ هم در این کولیس امکان‌پذیر است.

به طور کلی کولیس‌ها قابلیت اندازه‌گیری دقیقی دارند و در مشاغل مختلفی نظیر مهندسی و پروژه‌های نجاری از آنها استفاده می‌شود. انواع و اقسام کولیس با کاربردهای مختلف، رنج قیمتی و برندهای متنوع به تناسب نیاز مشتری در بازار موجود هستند. کولیس‌های دیجیتال با وجود قیمت بالا کاربرد ساده‌ و دقت زیادی دارند. همچنین بسیار منعطف بوده و ابعاد داخلی و خارجی و عمق اجسام را اندازه‌گیری می‌کنند.

سوالات متداول

از کولیس در چه کارهایی استفاده می‌شود؟

از این ابزار در پروژه‌های فنی و مهندسی، ساختمانی و بازسازی ساختمان‌های شخصی و در صنایع مختلف استفاده می‌شود.

اجزای مختلف کولیس کدامند؟

فک بالا، فک پایین، میله عمق، پیچ شستی، پیچ قفلی، مقیاس کولیس ورنیه و مقیاس اصلی کولیس.