روش تیز کردن چاقو به صورت خانگی و حرفه ای (آسان)
فرقی نمی‌کند که یک آشپز حرفه‌ای باشید یا کسی که گه‌گاهی سراغ آشپزی می‌رود، چاقوی تیز یکی از مهم‌ترین ابزارهای شما در آشپزخانه است. تیز بودن چاقو فقط به معنای برش راحت‌تر نیست؛ بلکه امنیت بیشتر، دقت در پخت‌وپز و حتی زیبایی غذا به آن وابسته است. وقتی چاقو کند می‌شود، کنترل روی دست از بین می‌رود، فشار بیشتری به کار می‌رود و احتمال بریدگی یا خراب‌شدن مواد غذایی افزایش پیدا می‌کند. در واقع، تیز بودن چاقو نه‌تنها نشانه‌ی حرفه‌ای بودن شماست، بلکه تجربه‌ی آشپزی را دلپذیرتر و ایمن‌تر می‌کند. در ادامه درباره‌ی یکی از روش‌های جالب و خانگی برای تیز کردن چاقو و همچنین تکنیک‌های اصولی آن صحبت می‌کنیم.
اهمیت تیز کردن چاقو
چاقوی تیز سریع عمل می‌کند و چاقوی کند ممکن است حادثه آفرین باشد. باید چاقوها را تیز نگه دارید تا راحت‌تر بتوانید مواد مختلف را برش بزنید. چاقوهای کند خطرناک هستند، چراکه برای کار با تیغه کند باید نیروی بیشتری وارد کنید و احتمال لغزش و عدم کنترل چاقو بیشتر می‌شود. برای مثال غذاهایی که بد بریده می‌شوند، خوب نمی‌پزند. با چاقوی تیز میتوان مواد غذایی را با ابعادی مساوی برش زد که در نتیجه با سرعت یکنواخت‌تری می‌پزند. در ادامه با ما همراه باشید تا با روش‌های تیز کردن چاقو آشنا شوید.
چطور بفهمیم چاقو به اندازه کافی تیز است؟
تست تیزی تیغه چاقو با کاغذ
حتی بهترین چاقوها به مرور زمان کند می‌شوند، حالا چطور باید فهمید چاقو تیز است یا نه؟ برای این کار می‌توانید از تست کاغذ کمک بگیرید. یک ورق روزنامه ی کاغذ معمولی تاشده و صاف را از یک سر آن نگه دارید و تیغه را روی لبه بالایی کاغذ به صورت زاویه‌دار قرار دهید و آن را به سمت بیرون ببرید. اگر چاقو تمیز برش نمی‌زند باید آن را با مصقل تیز کنید. اگر این روش هم جواب نداد، باید چاقو را با استفاده از روش‌های دیگر تیز کنید.
مصقل چیست؟
مصقل میله‌ای فلزی است که معمولا در کنار مجموعه‌های چاقو فروخته می‌شود و واقعا چاقو را تیز نمی‌کند بلکه لبه تیغه‌ای که کمی کند شده است را صاف می‌کند. کشیدن چاقو به میله فولادی مصقل باعث می‌شود تیغه دوباره صاف شود.
نحوه استفاده از مصقل
مصقل را عمودی نگه دارید و نوک آن را محکم روی سطحی صاف مانند اوپن آشپزخانه بگذارید تا ایمن باشد. پاشنه تیغه چاقو را روبروی نوک مصقل نگه دارید و نوک چاقو را کمی بالا بگیرید. تیغه را با زاویه 15 درجه و با فاصله از مصقل نگه دارید.
تیغه چاقو را با کمی فشار و حفظ زاویه 15 درجه در طول مصقل با حرکتی یکدست به سمت پایین بیاورید و چاقو را به سمت بدنتان نگه دارید به‌طوری‌که وسط تیغه با میله فولادی در تماس باشد.
حرکت را با عبور نوک تیغه از کف مصقل کامل کنید. این کار را در سمت دیگر تیغه هم تکرار کنید. در هر طرف تیغه چها ر یا پنج بار این کار را تکرار کنید تا تیغه هشت تا ده بار با مصقل تیز شده و لبه آن مجددا صاف و یکدست شود.
چه موقع از چاقو تیز کن استفاده کنیم؟
اگر چاقوی شما کاملا کند شده باید برای آن فکر دیگری کنید یعنی مقادیر مناسبی از فلز تیغه را جدا کنید که این کار با مصقل امکان‌پذیر نیست. در مواجهه با چاقویی که کند شده سه روش دارید:
- چاقو را دور بیندازید.
- از سنگ فرز چاقو تیز کن استفاده کنید. (چاقو تیز کن حرفه‌ای)
- راحت‌ترین کار این است که از چاقو تیز کن دستی یا برقی استفاده کنید.
انواع چاقو تیز کن و روش‌های مختلف تیز کردن چاقو
چاقو تیز کن برقی و نحوه استفاده از آن
استفاده از این ابزار آسان است، بخش‌های ساینده در چاقو تیز کن برقی روی چرخ‌های موتوردار قرار دارند و جلوی تیغه می‌چرخند. به طور کلی برای کار با این ابزار ابتدا دستگاه را روشن کنید، چاقو را محکم ولی آرام نگه دارید. لازم نیست چاقو را زیاد فشار دهید، دستگاه کارش را خوب انجام می‌دهد. تیغه را به آرامی و خیلی نرم روی شکاف‌های ابزار بکشید و هر دو طرف تیغه را تیز کنید. مدل‌های برقی جدیدتر یک شیار اختصاصی برای تیغه‌های به‌شدت آسیب‌دیده دارند و با 76 حرکت تیغه چاقو مثل روز اولش می‌شود. در این چاقو تیز کن میتوان از زاویه 15 درجه هم به جای 20 درجه استفاده کرد.
مزایا
- راهنماهای فنری ابزار حرکت چاقو را محدود کرده و تمام بخش‌های لبه با قسمت ساینده ابزار با زاویه دقیقی تماس مداومی برقرار می‌کنند.
- شکاف اول تهاجمی به سرعت آسیب‌های تیغه را ترمیم می‌کند.
- این چاقو تیز کن چند شکاف سنگ‌زنی دارد و در هر کدام با توجه به زبری متفاوت تیغه‌ها میزان تیزکردن کنترل می‌شود.
معایب
- از این ابزار نمی‌توان برای چاقو با بالشتک یا تکیه‌گاه کامل استفاده کرد، چون نمی‌توان تمام تیغه را وارد چاقو تیز کن کرد در نتیجه تیغهی تیزشده یکنواخت نمی‌شود.
- قیمت بالا
چاقو تیز کن دستی و نحوه استفاده از آن
در این ابزار قطعات ساینده روی چرخ‌های بدون موتور قرار می‌گیرند یا به صورت یک محفظه V شکل هستند و کاربر چاقو را در قسمت میانی آنها می‌کشد. کافی است تیغه را با فشار یکنواختی در داخل محفظه بکشید.
مزایا
- دیواره‌های بلند ابزار چاقو را ثابت نگه می‌دارند تا کاربر بتواند با فشار یکنواختی تیغه را داخل محفظه بکشد.
- بدنه باریک ابزار به‌راحتی در کشوی آشپزخانه جا می‌شود و به نگهداری خاصی نیاز ندارد.
- چاقوهای آشپزخانه را خوب و سریع تیز می‌کند.
- با این ابزار میتوان تیغه‌هایی را که تکیه‌گاه کامل دارند هم به‌آسانی تیز کرد.
- قیمت ارزان
معایب
- حتی بهترین چاقو تیز کن دستی هم نمی‌تواند آسیب‌های بزرگ تیغه مانند شکاف‌ها را ترمیم کند.
سنگ چاقو تیز کن و نحوه استفاده از آن
سنگ را روی سطح ثابت کنید. از ورق لاستیکی یا حوله کاغذی مرطوب زیر آن استفاده کنید تا در مکان خود تثبیت شود. (سمت زبر ابزار باید به سمت بالا باشد)
اولین سمت تیغه را تیز کنید. چاقو را از بدنتان دور کنید و انتهای دسته را با زاویه مناسب تیغه روی ابزار بگذارید. معمولا زاویه 15 درجه برای چاقوهای سبک آسیایی و 20 درجه برای چاقوهای سبک اروپایی مناسب است. دست دیگرتان را در قسمت میانی سمت صاف تیغه بگذارید، انگشتانتان را صاف کنید و دور از لبه تیز نگه دارید. تیغه را به‌صورت پهن و دورانی به سمت پایین سنگ بکشید و زاویه حرکت آن را ثابت نگه دارید تا نوک چاقو از لبه روبرویی ابزار خارج شود. با توجه به میزان کندی تیغه چاقو این کار را چند بار تکرار کنید.
تیزی سمت اول را چک کنید، انگشت شست خود را عمود بر لبه تیغه بکشید اگر بتوانید پلیسه را از دسته تا نوک تیغه حس کنید یعنی به اندازه کافی تیز شده است. حواستان باشد انگشتتان را موازی تیغه نکشید.
سمت دوم تیغه را تیز کنید. جهت چاقو را عوض کرده و همین‌کار را در جهت مخالف هم تکرار کنید.
از این روش در سطح ریز سنگ هم استفاده کنید. سطح صاف و ریزبافت سنگ چاقو تیز کن را رو به چاقو قرار دهید و این کار را روی دو طرف چاقو تکرار کنید تا تیغه تیز شود.
مزایا
- ابزاری همه‌کاره است؛ از این ابزار برای تیزکردن تمام چاقوها میتوان استفاده کرد.
- میتوان با این ابزار چاقوهای با تکیه‌گاه کامل را تیز کرد.
- بیشتر سنگ‌ها یک سطح زبر و یک سطح نرم دارند که میزان تیزشدن را در هربار عبور تیغه تعیین می‌کند.
- ارزان قیمت است.
معایب
- برای مهارت
بیشتر باید تمرین کنید و تیغه را با زاویه مناسب تیز کنید. - تیزکردن تیغهی خیلی کند زمان‌بر است.
چاقو تیز کن رومیزی و نحوه استفاده از آن
از چاقو تیز کن دستی، برقی و سنگ فرز چاقو تیز کن به صورت رومیزی استفاده می‌شود.
چاقو تیز کن قصابی
معمولا از مصقل یا چاقو تیز کن برقی به‌عنوان چاقو تیز کن قصابی هم استفاده می‌شود. گاهی تیزکردن این چاقوها کار دشواری است. شاید قصاب یا آشپز ماهری باشید اما نتوانید تیغه چاقو را درست تیز کنید. اینجاست که باید از چاقو تیز کن حرفه‌ای کمک بگیرید تا تیغه‌های شکسته یا آسیب‌دیده‌ی چاقوها، قیچی‌ها و ساطوهای سرآشپز یا قصاب را تیز کند.
تیز شدن چاقو در فریزر
شاید شنیدن این روش کمی عجیب به نظر برسد، اما قرار دادن چاقو در فریزر یکی از ترفندهای قدیمی و خانگی برای حفظ یا بهبود تیزی چاقو است. وقتی تیغهی چاقو برای مدت کوتاهی در سرمای شدید قرار می‌گیرد، ساختار مولکولی سطح آن تا حدی منقبض می‌شود و در نتیجه سطح تیغه موقتاً تیزتر به نظر می‌رسد. البته این یک روش دائمی یا جایگزین برای سنگ چاقو تیزکن نیست، اما می‌تواند در شرایط اضطراری و وقتی که چاقوی شما عملکرد ضعیفی دارد کمک‌کننده باشد. برای این کار، چاقو را به‌خوبی تمیز و خشک کرده، در پارچه‌ای تمیز بپیچید و حدود ۳۰ دقیقه تا یک ساعت در فریزر بگذارید. پس از بیرون آوردن، اجازه دهید فقط چند دقیقه در دمای اتاق بماند تا بخار نگیرد و سپس از آن استفاده کنید. این روش بیشتر برای چاقوهایی با تیغهی فولادی کارایی دارد و بهتر است در مورد چاقوهای سرامیکی یا بسیار حساس استفاده نشود.
روش تیز کردن چاقو
برای تیز کردن اصولی چاقو سه راهکار رایج و موثر وجود دارد: استفاده از مصقل، چاقو تیزکن‌ها (دستی یا برقی) و سنگ چاقو تیزکن. روش اول یعنی استفاده از مصقل بیشتر برای حفظ تیزی موجود چاقو و بازگرداندن لبه‌ی صاف آن به کار می‌رود. این روش برای مواقعی مناسب است که چاقو هنوز کاملاً کند نشده و بیشتر نیاز به تنظیم لبه دارد.
روش دوم، چاقو تیزکن‌های دستی و برقی هستند. چاقو تیزکن دستی برای مصارف روزمره و چاقوهای سبک مناسب است؛ کافی‌ست تیغه را چند بار با فشار یکنواخت از داخل شیارهای آن عبور دهید. در مقابل، چاقو تیزکن برقی با سرعت بالا، تیغه‌های بسیار کند یا آسیب‌دیده را بازسازی می‌کند و زاویه برش را به‌صورت خودکار تنظیم می‌کند.
روش سوم که کمی حرفه‌ای‌تر است، استفاده از سنگ چاقو تیزکن است. این روش نیاز به دقت و مهارت بیشتری دارد، چون زاویه دست و فشار واردشده اهمیت زیادی دارد. سنگ معمولاً دارای دو سطح زبر و نرم است که ابتدا با سطح زبر، ناهماهنگی‌های لبه‌ی تیغه را برطرف می‌کنید و سپس با سطح نرم، تیغه را صیقلی و برنده می‌سازید. در هر روش، مهم‌ترین نکته حفظ زاویه مناسب (بین ۱۵ تا ۲۰ درجه) و انجام یکنواخت حرکات است.
در نهایت، تیز کردن چاقو تنها یک مهارت فنی نیست؛ بلکه ترکیبی از توجه، تمرین و شناخت ابزار است. با تیز نگه‌داشتن چاقو، نه‌تنها در آشپزی حرفه‌ای‌تر عمل می‌کنید، بلکه ایمنی بیشتری را هم تجربه خواهید کرد.
جمع بندی
داشتن یک چاقوی تیز، نه‌تنها نشانه‌ی حرفه‌ای بودن شما در آشپزی‌ست، بلکه امنیت و کیفیت کارتان را چندین برابر می‌کند. چاقوهای کند باعث وارد شدن نیروی بیشتر، لغزش دست و بریدگی‌های ناخواسته می‌شوند و حتی شکل و فرم مواد غذایی را به‌هم می‌زنند. از طرفی، چاقوی تیز امکان برش‌های دقیق‌تر و یکنواخت‌تری را فراهم می‌کند که همین موضوع تأثیر مستقیمی در طعم، بافت و پخت غذا دارد.
برای حفظ تیزی چاقو، باید هم از روش‌های نگهداری روزمره مثل استفاده از مصقل بهره برد و هم در بازه‌های زمانی مناسب، با ابزارهای تخصصی‌تری مانند چاقو تیزکن دستی، برقی یا سنگ تیزکن تیغه را به‌طور کامل بازسازی کرد. حتی راهکارهایی مثل قرار دادن چاقو در فریزر هم در شرایط خاص می‌توانند مفید باشند، گرچه نباید به‌عنوان راه‌حل اصلی در نظر گرفته شوند.
سؤالات متداول
هر چند وقت یک‌بار باید چاقوها را تیز کرد؟
بازه زمانی تیز کردن چاقو بستگی به میزان استفاده شما دارد. اگر هر روز از چاقو استفاده می‌کنید، بهتر است هر دو تا سه هفته یک‌بار با مصقل آن را تنظیم کنید و هر سه تا شش ماه یک‌بار با چاقو تیزکن کامل آن را بازسازی نمایید.
آیا شستن چاقو در ماشین ظرفشویی باعث کند شدن آن می‌شود؟
بله. ماشین ظرفشویی یکی از عوامل اصلی در کند شدن تیغهی چاقو است. ترکیب گرمای زیاد، شوینده‌های قوی و برخورد چاقو با سایر ظروف باعث ساییدگی لبه‌ی تیغه و کاهش کیفیت آن می‌شود.
بهترین زاویه برای تیز کردن چاقو چیست؟
زاویه‌ی مناسب برای تیز کردن چاقو، به نوع طراحی و کشور سازنده آن بستگی دارد. چاقوهای آسیایی به‌ویژه ژاپنی، معمولا با زاویه‌ی ۱۵ درجه تیز می‌شوند که برای برش‌های بسیار نازک و دقیق مناسب‌اند.
