آموزش ساخت مجسمه چوبی، ابزار و روش های آن

ساخت وسایل و مجسمه‌های چوبی قدمتی دیرینه در تاریخ بشریت دارد. قدیمی‌ترین مجسمه چوبی کشف شده در جهان به ۱۲۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد. این هنر و فن لذت‌بخش و جذاب هنوز هم به شیوه‌های قدیمی انجام می‌شود. تغییر چندانی در روش‌های دستی ساخت مجسمه چوبی ایجاد نشده است. اگرچه با اختراع و پیشرفت ابزارآلات برقی و ماشین‌آلات صنعت چوب، امروزه می‌توان مجسمه‌های چوبی را با سرعت و دقت بیشتری ساخت؛ اما این پیشرفت‌ها باعث نشده چیزی از ارزش‌های‌ روش‌ قدیمی ساخت مجسمه‌های چوبی کاسته شود. به عقیده برخی افراد، مجسمه های چوبی دست ساز، ظرافت‌ها و زیبایی‌هایی دارند که در مجسمه‌های ساخته شده با ماشین‌آلات وجود ندارد. با این حال، همه این روش دارای معایب و مزایای به خصوصی هستند. در ادامه این مقاله به آموزش روش‌های ساخت مجسمه چوبی و معرفی ابزار مورد نیاز این کار می‌پردازیم.

ابزار مورد نیاز مجسمه سازی

ابزار موردنیاز با توجه به روش انتخابی شما برای ساخت مجسمه متفاوت هستند؛ اما برخی از ابزارآلات در همه روش‌ها استفاده می‌شوند. سنباده یکی از مواردی است که برای پرداخت چوب و صاف کردن سطح آن در همه روش‌ها کاربرد دارد. انواع سیلر یا وارنیش نیز علاوه بر بهبود ظاهر مجسمه، دوام و ماندگاری آن را افزایش می دهند. گیره نجاری یکی دیگر از ابزاری است که در اغلب روش‌ها کاربرد دارد. روش‌هایی که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم از ابزارآلات مختلفی مانند مغار، چاقو حکاکی ، فرز انگشتی به همراه سری‌های مختلف، دستگاه cnc و … استفاده می‌کنند.

روش های ساخت مجسمه با چوب

هیچ گونه الزامی برای استفاده از یک روش خاص وجود ندارد. چند عامل مختلف، نقشی تعیین کننده در انتخاب روش مناسب ساخت مجسمه با چوب دارند. در ابتدا باید به امکانات و ابزاری که در اختیار دارید توجه کنید. اگر چاقو حکاکی یا مغار دارید، با استفاده از حداقل امکانات می‌توانید مجسمه بسازید. البته برای این کار باید به اصول نجاری و استفاده از این ابزار آشنایی داشته باشید. فرز انگشتی نیز یکی از گزینه‌های مقرون به صرفه اما پرکاربرد برای ساخت مجسمه است. اگر هم دسترسی به ماشین‌آلات پیشرفته مانند دستگاه‌های سی ان سی دارید، می‌توانید از آنها برای ساخت مجسمه چوبی استفاده کنید. در ادامه بیشتر در مورد روش‌های ذکر شده و نحوه انجام آنها توضیح می‌دهیم.

ساخت مجسمه چوبی با فرز انگشتی

یکی از کاربردی‌ترین ابزار در پروژه‌های نجاری، فرز انگشتی یا مینیاتوری است. مزیت فرز مینیاتوری این است که با تعویض سری آن می‌توانید آن این ابزار برای مواد و مصارف متنوع استفاده کنید. کارهایی مثل حکاکی ، تراشکاری، سنباده‌زنی، برش، صیقل دادن و… با استفاده از این ابزار امکان‌پذیر است. برای ساخت مجسمه چوبی با فرز انگشتی باید قطعه چوب مناسب را انتخاب کرده و طرح اولیه مجسمه را روی سطح چوب ترسیم کنید. سپس با استفاده از سری مخصوص حکاکی فرز که جنس تنگستن کارباید دارد، شروع به تراشیدن شمای کلی مجسمه کنید. بر روی سطح این سری، زایده‌هایی وجود دارد که برش چوب را آسان‌تر می‌کند. تراشیدن را تا جایی ادامه دهید که شمای کلی مجسمه ساخته شد. سپس با استفاده از سری گرد مخصوص پرداخت می‌توانید فرورفتگی‌ها و بخش‌های ظریف مجسمه را ایجاد کنید.

برای پرداخت چوب و ایجاد جزییات ظریف بر روی آن از سری‌های نوک تیز استفاده کنید. در انتها برای صیقل دادن به سطح مجسمه و از بین بردن تکه‌های اضافه چوب، از سری مخصوص سنباده زنی فرز انگشتی استفاده کنید. پس از پایان همه مراحل، با استفاده از سیلر یا وارنیش مناسب، می‌توانید مقاومت مجسمه در برابر هوازندگی و آسیب‌های محیطی را افزایش دهید.

ساخت مجسمه چوبی با چاقو

افرادی که هنر و مهارت کافی در نجاری را دارند، نیازی به ابزارآلات پیشرفته و دستگاه ساخت مجسمه چوبی ندارند. نجاران حرفه‌ای می‌توانند تنها با استفاده از یک چاقو حکاکی، زیباترین مجسمه‌ها را خلق کنند. علیرغم ظاهر ساده چاقو حکاکی، استفاده درست و اصولی از این ابزار نیازمند رعایت ظرافت‌ها و نکات ریزی است. اولین و مهم‌ترین مرحله برای استفاده از چاقوی حکاکی، نحوه قرار گفتن آن در دست است. باید چاقو را به گونه‌ای نگه دارید که انگشت شست شما پشت دسته آن قرار گرفته و قدرت و فشار لازم برای تراشیدن چوب را فراهم کند.

 نکته مهم دیگر در ساخت مجسمه چوبی با چاقو، میزان فشار وارد شده به وسیله چاقو روی سطح چوب است. برای مراحل اولیه و ایجاد شمای کلی مجسمه باید برش ها را با اعمال فشار بیشتری ایجاد کنید؛ اما در مراحل پایانی باید تا حد ممکن از برش‌های ظریف استفاده کنید تا سطح مجسمه صاف و صیقلی شود. یکی دیگر از نکته‌های مهم برای حکاکی روی چوب با چاقو، انتخاب چوب مناسب است. چوب‌هایی که الیاف آنها تراکم زیادی دارد، مناسب تراشکاری با چاقو نیستند. چوب های نرم‌تر مانند کاج، برای ساختن مجسمه با چاقو مناسب‌تر بوده و راحت‌تر شکل می گیرند. انتخاب چاقوی حکاکی مناسب نیز بسیار مهم بوده و سرعت و دقت کار شما را افزایش می‌دهد. معمولا بهترین مدل‌های چاقوی حکاکی، ساختاری چند لایه دارند. لایه مرکزی این چاقوها از جنس کربن سخت و  لایه های بیرونی از فولاد نرم است. توجه داشته باشید که۲۰ درصد نتیجه نهایی کار شما به ابزار مناسب و ۸۰ درصد آن به مهارت و توانایی شما بستگی دارد.

ساخت مجسمه چوبی با cnc

دستگاه cnc برای زمانی مناسب است که حجم مجسمه زیاد بوده و ساخت دستی آن زمان بسیار زیادی می‌برد. همچنین اگر قصد دارید تعداد زیادی مجسمه یک شکل و یک اندازه را بسازید، استفاده از سی ان سی بهترین روش است. استفاده از دستگاه سی ان سی و کار با نرم افزارهای آن پیچیدگی‌های زیادی دارد. بنابراین نمی‌توان به صورت مختصر به همه نکات مهم آن اشاره کرد. اما به طور کلی، برای ساخت مجسمه چوبی با cnc باید در ابتدا فایل سه‌بعدی آن را در اختیار داشته باشید. می‌توانید از فایل‌های آماده در اینترنت استفاده کنید یا با استفاده از نرم‌افزاهای مخصوص این کار مانند Rhino 3D، Solidworks و … مدل سه‌بعدی طرح مدنظر خود را بسازید.

تراشکاری چوب و ساخت مجسمه های چوبی معمولا از دو مرحله تشکیل شده است. در مرحله اول باید با استفاده از روش خشن‌تراشی، بیشتر حجم زاید چوب را بتراشید. با استفاده از این روش، تا حد ممکن به شمای کلی مجسمه نزدیک تر می‌شوید. در این مرحله باید از مته مخصوص خشن‌تراشی استفاده کنید. در مرحله دوم پرداخت دقیق و ایجاد جزییات چوب انجام می‌شود. باید برای انجام این مرحله، مته سی ان سی را تغییر داده و از مته نوک انگشتی استفاده کنید. معمولا پس از اتمام کار دستگاه cnc، بهتر است سطح مجسمه را سنباده بزنید تا هرگونه ایراد احتمالی آن برطرف شود.

ساخت مجسمه چوبی با مغار

مغار یا اسکنه، یکی از پرکاربردترین ابزار در نجاری و منبت‌کاری است. مغار معمولا از دو جزء دسته چوبی یا پلاستیکی و تیغه فولادی تشکیل شده است. شیوه کار مغار این گونه است که با اعمال فشار یا ضربه بر روی دسته مغار، تیغه آن سطح چوب را می‌تراشد. در منبت کاری، چکش حکاکی به انتهای دسته مغار ضربه وارد کرده و بخشی از سطح چوب را جدا می‌کند. میزان چوب تراشیده شده به قدرت ضربه و زاویه تیغه مغار با چوب بستگی دارد. انواع و مدل‌های مختلفی از مغار وجود دارد. مغار تخت، نیم باز، گلویی، شفره، مشتی، چاقویی، قاشقی و … تعدادی از این مدل‌ها هستند. خرید یک ست کامل مغار با مدل‌ها و اندازه‌های مختلف باعث می‌شود بهترین نتیجه را از کار خود بگیرید. برای ساخت مجسمه چوبی با مغار باید یک  گیره نجاری مناسب هم داشته باشید تا هنگام تراشکاری یا ضربه زدن به مغار با چکش، چوب شما تکان نخورده و کار شما با دقت کافی انجام شود.

سوالات متداول

درآمد مجسمه سازی با چوب چقدر است؟

جواب این سؤال به ابزار و روش شما برای ساخت مجسمه بستگی دارد. همچنین باید تعداد مجسمه‌های تولید شده در یک روز، قیمت چوب و مواد اولیه و میزان سود خالص از هر مجسمه را نیز محاسبه کنید.

ساخت مجسمه چوبی در خانه هم امکان پذیر است؟

با استفاده از ابزاری ساده مانند چاقوی حکاکی می‌توان در خانه هم مجسمه چوبی ساخت.