چرا سنباده زدن چوب بصورت دستی ضروری است؟
آماده سازی سطح چوب قبل از پرداخت و رنگ آمیزی یکی از مهمترین مراحل پرداخت کاری یا فینیشینگ است. برای آماده سازی چوب باید سطح آن را بهخوبی سنباده زد تا سطح کار کاملا صاف و نرم شود. البته این نکته فراموش نشود که انتخاب سنباده مناسب از نظر نوع، جنس ذرات ساینده، درجه زبری و … اولین و مهمترین قدم در مرحله سنباده زنی است.
یکی از مراحل مهم در نجاری نفیس، پرداخت چوب با استفاده از سنباده زنی به روش دستی است. اگرچه سنباده زنی به روش دستی ممکن است ساعتها زمان ببرد اما سطح چوب را به گونهای صاف و نرم میکند که هر نوع پرداخت، رنگ یا بتونه به راحتی روی آن زده میشود. با ظهور انواع جدید سنباده مانند سنباده نواری ، سنباده گرد لرزان ، سنباده مثلثی و … امروزه کمتر نجاری را میتوان یافت که از روش سنباده زنی به روش دستی استفاده کند تا آنجا که حتی نجاران مبتدی هم از سنباده برقی برای سنباده زدن چوب استفاده میکنند اما جالب است بدانید که نجاران حرفهای و موفق هنوز از روش سنباده زنی به صورت دستی استفاده میکنند و پیش از پرداخت نهایی کار یک بار سطح چوب را با سنباده دستی سنباده میزنند.
چرا سنباده زنی با دست ضروری است؟
شاید با خود فکر کنید که میتوانید با استفاده از سنباده برقی با کاغذ سنباده با درجه سختی مناسب بتوانید به راحتی سطح کار را سنباده بزنید و سطح کار را تا حد مورد نظر صاف کنید اما این طور نیست؛ اکثر سنبادههای برقی الگوریتم خاصی دارند برای مثال سنباده گرد لرزان به صورت دورانی سطح کار را سنباده میزند که در جهت بافت چوب نیست و ممکن است باعث خراش سطح کار شود اما در سنباده زدن با استفاده از دست، کار سنباده زنی در جهت بافت چوب انجام میشود. ممکن است این خراشها در ابتدا به چشم نیاید اما پس از پرداخت چوب کاملا مشهود خواهد بود در مقابل در نجاری نفیس که سنباده زنی با دست و در جهت بافت چوب انجام میشود اجازه میدهد تا بافت چوب به خوبی نمایان شود.
انواع کاغذ سنباده مناسب برای سنباده زنی با دست
جنس ذرات ساینده در کیفیت سنباده کاری اهمیت به سزایی دارد. کاغذ سنباده انواع متخلفی دارد که از نظر متریال و درجه سختی با هم تفاوت دارند اما برای سنباده زدن سطح کار پیش از پرداخت باید از کاغذ سنبادههای مخصوص استفاده کرد که در ادامه به معرفی چند نوع از رایج ترین آنها میپردازیم:
آلومینیوم اکسید
این کاغذ سنباده از ذرات ساینده دست ساز ساخته شده که به کاغذ یا پارچهای نرم و انعطاف پذیر چسبانده شده است. این کاغذ سنباده معمولا به رنگهای زرد یا قهوهای در بازار به چشم میخورد. ذرات ساینده حین استفاده به مرور زمان استفاده شده و با پیشرفت کار سطوح تازه برش و ساییده شده چوب در معرض نمایش قرار میگیرد. کاغذ سنباده آلومینیوم اکسید در مقایسه با دیگر کاغذهای سنباده دوام و ماندگاری بیشتری دارد. سنباده با درجه سختی یا گریت 120، 150، 180 و 220 از کارآمد و پرمصرفترین انواع کاغذ سنباده آلومینیوم اکسید هستند که هر نجاری برای سنباده زنی چوب خام و پرداخت نشده از آن استفاده میکند. همچنین برای نرم کردن لایه آخر ماده پرداخت سطح چوب از سنباده با درجه سختی بین 360 تا 400 استفاده میکنند.
گارنت
این ماده سنبادهای طبیعی است که در آن از ذرات معدنی به عنوان ساینده استفاده میشود. گارنت از سنگ چخماق و سنگ سنباده کمی نرمتر است. رنگ این کاغذ سنباده معمولا قرمز یا قهوهای مایل به قرمز است. یکی از انواع موثر کاغذ سنباده گارنت است؛ زیرا ذرات ساینده حین کار میشکنند و لبههای جدید تیزی در معرض استفاده قرار میگیرند. از آنجا که ذرات ساینده گارنت به خوبی آلومینیوم اکسید به کاغذ نمیچسبند در مقایسه با کاغذ سنباده آلومینیوم اکسید دوام نسبتا کمتری دارد. کاغذ سنباده گارنت از کاغذ سنباده آلومینیوم اکسید گرانتر بوده و از آن بیشتر برای سنباده زنی چوبهای بدون روکش یا پرداخت استفاده میشود و برای سنباده زدن لایههای پرداخت یا رنگ مناسب نیست.
سیلیکون کاربید
یکی دیگر از انواع کاغذ سنباده که به رنگهای خاکستری تیره یا آبی تیره در بازار یافت میشود کاغذ سنباده سیلیکون کارباید است. پارچه یا کاغذ این نوع سنباده در برابر آب مقاوم است به همین جهت به آن کاغذ سنباده تر/خشک هم میگویند. از این کاغذ به ندرت برای سنباده زنی چوب پرداخت نشده استفاده میشود و معمولا کاربرد آن برای جلا دهی و تمیز کردن لایه آخر ماده پرداخت است تا سطحی یکدست و صاف ایجاد کند. برای این کار معمولا از سنباده با درجه سختی 320 یا 400 استفاده کنید.
چخماق
سنگ چخماق از ذرات طبیعی و بادوام است که برای سنباده زنی سطح کار مانند روغن جلا و رنگ مناسب است.
سنگ سنباده
از سنگ سنباده برای از بین بردن فرسودگی فلز یا پولیش استفاده میشود اما باید دقت داشته باشید که این نوع سنباده برای چوب مناسب نیست.
آلومینا زیرکونیوم
این ماده مصنوعی برای سنباده اولیه و از بین بردن لبه فلزات به کار میرود. آلومینا زیرکونیم بسیار با دوام بوده و با ساییده شدن روی فلزات تیزتر میشود و نیازی به تعویض کاغذ سنباده نیست.
انواع دیگر کاغذ سنباده و کاربردهای مختلف آن
شاید در نگاه اول سنباده زدن چوب کاری ساده به نظر بیاید ولی کافی است به مغاره ابزار فروشی سر بزنید! اولین قدم در سنباده کاری انتخاب کاغذ سنباده از میان انواع مختلف سنباده موجود در بازار است. استفاده از سنباده نادرست میتواند تمام زحمات نجار را به کلی به هدر دهد؛ به همین جهت باید با انواع کاغذ سنباده، درجه سختی، دستگاههای مختلف و … آشنا شوید.
سنباده را میتوان بر اساس جنس ذرات ساینده، جنس ورقهی پشتی و چسب اتصال آن به دو دسته سنباده صنعتی و تجاری تقسیم کرد. همچنین سنباده پوشش باز و بسته طبقه بندی دیگری از سنباده است که بر اساس فاصله ذرات ساینده و میزان انباشتگی آنها است. ذرات ساینده در سنباده پوشش باز با فاصله از هم قرار گرفته اما در سنباده پوشش بسته ذرات موجود روی آن بهصورت انباشته و نزدیک هم هستند. از سنباده پوشش باز برای کار با چوب و رزین استفاده میشود.
درجه زبری سنباده یا گریت
هنگام خرید سنباده اعدادی روی آن نوشته شده که این اعداد نشان دهنده میزان زبری یا نرمی سنباده است. درجه زبری سنبادههای مختلف متفاوت است و هرکدام برای مصرفی خاص طراحی شده است. اگر به سطح کاغذ سنباده دقت کرده باشید ذرات ریز مصنوعی یا طبیعی را روی آن خواهید دید که این ذرات الک شده و بر اساس اندازه طبقه بندی شده و با چسب مخصوص به کاغذ، پارچه یا اسفنج چسبانده شده است. اعداد روی سنباده نشانگر میزان تراکم ذرات ساینده در هر اینچ مربع بوده که بر اساس استاندارد CAMI است. هرچه این رقم بیشتر باشد ذرات ساینده ریزتر بوده و میزان زبری آن کمتر است و بالعکس؛ یعنی هرچه این رقم کمتر باشد ذرات ساینده درشت تر و کاغذ سنباده زبرتر است. معمولا درجه زبری با واحد میکرون اندازهگیری میشود.
نکته: درجه زبری برخی سنبادهها با استاندارد (FEPA) تعیین میشود. درجه زبری سنباده با استاندارد FEPA که با حرف P شروع میشود منطبق بر استاندارد CAMI نیست.
برای انتخاب سادهتر سنباده تولیدکنندگان میزان زبری سنباده را با یکسری کلمات مانند سنباده خیلی زبر، زبر، متوسط، نرم و خیلی نرم مشخص میکنند که در واقع دامنهی درجات سختی سنباده هستند.
- سنباده خیلی زبر: از این سنباده برای پاک کردن رنگ، سنباده زنی کف پوش قدیمی و مواردی که نیاز به استفاده از سنباده با درجه سختی بسیار بالا است استفاده میشود. سنباده P-24 تا P-36 در این دسته قرار میگیرند.
- سنباده زبر: از این سنباده برای شکل دادن به چوب و پاک کردن رنگ و پرداختهای قدیمی استفاده میشود. سنباده P-40 تا P-50 در این دسته قرار میگیرند.
- سنباده متوسط: برای فرم دهی نهایی چوب و سنباده کاری اولیه و از بین بردن جای رنده کاری چوب از سنباده P-60 تا P-100 استفاده کنید.
- سنباده نرم: سنباده P-120 تا P-220 در این دسته قرار گرفته و برای سنباده زنی قبل از پرداخت و مصارف خانگی از این نوع سنباده استفاده میشود.
- سنباده خیلی نرم: برای سنباده زنی لایههای مختلف رنگ و پولیش کاری از سنباده P-320 تا P-400 استفاده میشود.
تکنیکهای سنباده زدن به صورت دستی
- امروزه نجاران ابتدا سطح کار را با سنباده برقی تا حدی صاف و یکدست میکنند سپس با استفاده از سنباده دستی شروع به کار میکنند. اگر سطح کار نسبتا بزرگ است فرآیند سنباده زنی با دست باید در دو مرحله و با سنباده با درجه سختی 180 و 220 باشد. با این کار خراشها و خطوط ریز و ظریف باقی مانده از سنباده برقی را به خوبی از بین میبرد.
- سنباده زنی پروژه و کارهای نجاری که شامل منحنیهای پیچیده است نسبتا سخت است و ممکن است با رعایت تمام ریزهکاریها باز هم قسمتهایی سنباده نخورده باقی بماند به همین جهت بهتر است سنباده کاری سطح چوب را به ترتیب با کاغذ سنباده با درجه سختی 120، 150، 180 . 220 انجام دهید تا نتیجه دلخواه حاصل شود.
- در سنباده زدن به صورت دستی همیشه باید کاغذ سنباده را به صورت رفت و برگشتی و در جهت بافت چوب حرکت دهید.
- قبل از هربار سنباده زنی باید گرد و خاک حاصل از سنباده زنی قبلی را با دستمال تمیز یا مرطوب پاک کنید تا منافذ چوب به خوبی باز و تمیز شده و سطح چوب برای سنباده زنی مجدد آماده شود.
- روش استفاده از سنباده متفاوت است؛ برای مثال می توانید ورقه سنباده را به اندازه کف دست تا کنید و بعد از این که زبری آن از بین رفت از سمت دیگر آن استفاده کنید. همچنین برای سنباده زنی سطوح وسیع بهتر است از یکی از ابزارهای سنبادهزنی استفاده کنید.
سنباده بلوکی
بهتر است هنگام سنباده زدن با دست از سنباده بلوکی استفاده کنید تا کاغذ سنباده به خوبی در تماس با سطح چوب قرار بگیرد. یک عدد سنباده بلوکی برای سنباده زدن سطح وسیع و صاف کافی است. اگر نیاز به سنباده با شکلی خاص دارید با پیچاندن یک کاغذ سنباده به دور لوله یا اشیای دیگر میتوانید شکل موردنظر خود را ایجاد کنید. هم چنین میتوانید کاغذ سنباده را تا کنید و با دست آن را فشار دهید.
دقت داشته باشید که در سنباده زدن لبه های کار، از گرد کردن یا از بین رفتن آن جلوگیری کنید تا نتیجه کار خراب نشود. پس از پایان سنباده کاری سطح چوب باید نرم و مخملی باشد. پیش از آنکه به سراغ مرحله رنگ آمیزی بروید باید از تمیز بودن سطح کار و عاری بودن آن از هر گونه گرد و خاک مطمئن شوید.
سنباده دستی
سنباده دستی ابزاری ارزان قیمت است که از پد پلاستیکی، گیرههای جانبی برای نگهداشتن سنباده و دستهای برای حرکت تشکیل شده است. این سنباده برای سطوح وسیع مثل لبههای کمد یا قفسه مناسب است؛ زیرا استفاده از ورق سنباده به صورت تاشده زمان بیشتری میبرد.
سنباده اسفنجی
این سنباده از اسفنج انعطافپذیری تشکیل شده که با ذرات سایشی پوشانده شده است. انعطافپذیری این نوع سنباده به کاربر اجازه میدهد تا بتواند به طور یکنواخت لبههای گرد را به راحتی سنباده بزند.
پیدا کردن جهت چوب برای سنباده کاری
قبل از سنباده زنی دست خود را روی لبه کار بکشید. احساس خواهید کرد که چوب در یک جهت نرم تر از جهت دیگر است و جهت دیگر نسبتا زبر است. باید سنباده زنی را در جهت نرم تر بافت چوب انجام دهید.
سنباده زنی بین مراحل پرداخت چوب
اکثر نجاران برای پرداخت سطح چوب دو یا سه لایه ماده پرداخت میزنند اما باید توجه داشت که بین هر لایه باید سطح کار را با استفاده از کاغذ سنباده سیلیکون کاربید با درجه سختی 320 یا 400 سنباده زد و سطح کار را به خوبی تمیز کرد.
هم چنین برای نتیجه بهتر بسیاری از نجاران سنباده آخرین لایه را با سنباده سیلیکون کاربید تر/خشک سنباده میزنند. از آب معدنی یا آب آشامیدنی به عنوان روان کننده استفاده کنید و پس از پایان کار سطح چوب را به خوبی خشک کنید. در پایان برای ایجاد جلوهای براق میتوانید سطح کار را با یک پد مصنوعی بدون بافت جلا دهید.
نکاتی که در کار با سنباده باید بدانید!
- ابتدا سنباده را روی چوبهای اضافی یا سطوحی که دیده نمیشوند امتحان کنید تا از عملکرد صحیح آن مطمئن شوید.
- از سنباده با درجه سختی مناسب برای کارتان استفاده کنید. اگر ترتیب سنباده زدن با شمارهها را رعایت نکنید در زمان صرفه جویی نکردهاید بلکه باید زمان زیادتری صرف کنید تا به نتیجه دلخواه برسید.
- در کار با دستگاه سنباده زن برقی باید از سرعت کم دستگاه استفاده کنید. حرکت سریع سنباده باعث ایجاد خش و خرش روی سطح کار به خصوص چوب میشود.
- هنگام استفاده از سنباده زن برقی، نیازی به فشار دادن آن ندارید؛ زیرا با اعمال فشار بیشازحد، مواد کمتری از سطح چوب حذف میشود. اگر با فشار کم سنباده نتیجه دلخواهتان را ایجاد نمیکند باید کاغذ سنبادهتان را عوض کنید.
- قبل از استفاده از کاغذ سنباده جدید، ابتدا سطح کار را بهخوبی تمیز کنید تا گرد و غبارهای روی کار روی کاغذ سنباده جدید قرار نگیرد.
خوب است بدانید!
دستگاههای سنباده زن برقی گرد و غبار زیادی تولید میکنند پس باید به دنبال ابزارهایی برای جمعآوری گرد و غبار باشید. بعضی از ابزارها قابلیت اتصال به مخزن جارو برقی را دارند و از پخش شدن گرد و غبار جلوگیری میکنند. همچنین هنگام استفاده از محصولات سنباده زن یا ساینده، از ماسک تنفسی و عینک ایمنی استفاده کنید. بسته به وسایلی که استفاده میکنید، ممکن است به تجهیزات بیشتری مانند گوش گیر محافظ و دستکش نیز احتیاج داشته باشید.
در پایان
برای ایجاد جلوهای کاملا زیبا و حرفهای قبل از رنگ آمیزی یا پرداخت چوب حتما باید سطح کار را به صورت دستی سنباده بزنید. نتیجه این کار در پایان و پس از پرداخت چوب به خوبی مشهود خواهد بود.