وارنیش چیست؟ معرفی انواع وارنیش چوب و طرز استفاده از آن

وارنیش چیست؟ وارنیش مایع شفاف، سخت و محافظی است که عمدتا در پرداخت چوب به کار برده می‌شود. وارنیش ترکیبی است از روغن خشک شونده، رزین و تینر یا حلال که غالبا براق بوده و گونه مات یا نیمه براق آن نیز وجود دارد. در واقع وارنیش انواع و اقسام گوناگونی دارد که ممکن است هنگام انتخاب و خرید آن دچار سردرگمی شوید. در ادامه با انواع وارنیش، مزایا و معایب و نحوه کاربرد آن بیشتر آشنا شوید.

انواع وارنیش

هنگام انتخاب وارنیش باید اطلاعات کافی در رابطه با ترکیب، ویژگی‌ها و نکات ایمنی کاربرد آن و همینطور فنون رنگ‌آمیزی مطابق با دستورالعمل کارخانه سازنده آن داشته باشیم.

در فروشگاه‌های امروزی انواع مختلف وارنیش موجود بوده که رایج‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:

• وارنیش آلکید
• وارنیش نیترو
• وارنیش بیتومینوس
• وارنیش روغنی
• وارنیش پلی اورتان
• وارنیش اکریلیک
• وارنیش اپوکسی

رزین مورد استفاده در وارنیش صنعتی

وارنیش‌ها از ترکیب روغن و رزین و حلال تشکیل می‌شود و نوع رزین مورد استفاده در هر کدام از آن‌ها متفاوت است. به عنوان مثال در وارنیش صنعتی از سه نوع رزین فنولیک، پلی اورتان و آلکید استفاده می‌شود و پرکاربردترین آن‌ها به علت قیمت پایین و مقاومت بالا در برابر خط و خش رزین پلی اورتان است.

یکی از اجزاء تشکیل دهنده وارنیش روغن است که باعث سخت شدن وارنیش می‌شود. برای تولید وارنیش غالبا از دو نوع روغن تانگ و کتان استفاده می‌شود که رایج‌ترین آن به علت قیمت پایین روغن کتان است اما روغن تانگ کیفیت بیشتری نسبت به روغن کتان دارد. وارنیش‌ها در انواع گوناگونی موجود بوده و برای مواد و سازه‌ها گوناگونی به کار برده می‌شود. بنابراین باید قبل از کاربرد وارنیش با خصوصیات مواد انواع سطوح رنگ شده آشنایی کافی داشته باشید.

انواع وارنیش	ویژگی‌ها
وارنیش روغنی برپایه ترکیبات ارگانیک یا رزین و روغن‌های طبیعی ساخته شده است	مزایا: با چوب‌هایی که ترکیبات روغنی را به راحتی جذب می‌کند، سازگار بوده و پس از خشک شدن کامل دوام بسیار بالایی دارد.
مواد الکیدی ترکیبی است از رزین الکید و حلال‌های مصنوعی	مزایا: مقاوم در برابر رطوبت مقاوم در برابر سایش سرعت سخت شدن

وارنیش‌ها برپایه ترکیبات تشکیل دهنده خود به انواع زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

وارنیش آلکیدی: از رزین آلکیدی مصنوعی در ترکیب با یک حلال آلی ساخته شده و لایه‌ای شفاف با رنگ ملایم ایجاد می‌کند. وجه تمایز این وارنیش خاصیت چسبندگی آن روی سطوح مختلف و مقاومت بالای آن در برابر رطوبت است. این وارنیش برای دکوراسیون داخلی و خارجی به کار برده می‌شود و غالبا با وارنیش روغنی اشتباه گرفته می‌شود.

وارنیش بیتومینوس: از ترکیب بیتومن با روغن و رزین ساخته می‌شود. این وارنیش که برای محافظت از سطوح فلزی به کار برده می‌شود؛ لایه سیاهی ایجاد می‌کند که در برابر رطوبت و مواد شیمیایی مقاومت بالایی دارد.

وارنیش اپوکسی: ترکیبی است از رزین اپوکسی و حلال آلی و وجه تمایز آن خاصیت چسبندگی و مقاومت در برابر رطوبت و مواد قلیایی است.

وارنیش الکلی: از رزین طبیعی که در آب قابل حل است ساخته می‌شود و لایه براق بادوامی ایجاد می‌کند که از قابلیت پولیش‌کاری برخوردار است. وارنیش الکلی نسبتا گران قیمت بوده و برای پرداخت آلات موسیقی به کار برده می‌شود.

وارنیش نفتی: با ترکیب رزین نفتی و حلال‌های آلی به دست می‌آید. این وارنیش در مقایسه با وارنیش‌های روغنی ارزان‌تر هست اما برتری‌‌هایی چون مقاومت بالا در برابر رطوبت و مواد شیمیایی نسبت به آن‌ها دارد.

وارنیش نیتروسلولوز: ماده‌ای است شیمیایی که از ترکیب نیترات سلولوز با حلال‌های شیمیایی به دست می‌آید.

وارنیش آلکید کاربامید: با حل شدن دو نوع رزین در حلال آلی به دست می‌آید که لایه‌ای محکم و مقاوم در برابر رطوبت و فشار مکانیکی ایجاد می‌کند. آلکید کاربامید برای وارنیش مبلمان، محصولات چوبی و پوشش پارکت به کار برده می‌شود.

وارنیش پلی اورتان و آلکید اورتان: دارای قدرت و دوام بسیار بالا بوده و برای وارنیش پارکت، مبلمان چوبی و آلات موسیقی به کار برده می‌شود.

وارنیش اکریلیک: از ترکیب اکریلیک، حلال آلی و رنگ به دست می‌آید و به عنوان پرداخت دکوراتیو برای محافظت از سطوح فلزی، چوبی و شیشه به کار برده می‌شود.

وارنیش روغنی: حاوی رزین طبیعی یا مصنوعی و روغن گیاهی همراه با حلال و خشک کننده‌ها است. کهربا، شلاک و روزین رایج‌ترین نوع رزین مورداستفاده در این وارنیش بوده و لایه‌ای شفاف و بادوام با هاله رنگ زرد روی سطوح ایجاد می‌کند.

این وارنیش ظرفیت تحمل پدیده‌های جوی را ندارد و به همین در دکوراسیون داخلی به کار برده می‌شود. رنگ وارنیش‌های روغنی بسته به ترکیبات آن متفاوت بوده و از زرد ملایم تا قهوه‌ای متفاوت است.

وارنیش برپایه آب: سازگار با محیط زیست بوده و در برابر سایش، اشعه ماوراء بنفش و رطوبت مقاومت بالایی دارد. این نوع وارنیش لایه رنگی ملایم مات یا براق ایجاد می‌کند و در ترکیب آن آب و 15% حلال به کاربرده شده است.

وارنیش برپایه آب سریع خشک می‌شود و برای پوشش پارکت، نمای خانه، پنجره، درب، آلاچیق و مبلمان چوبی باغ به کاربرده می‌شود.

کارخانجات تولیدکننده مبلمان غالبا از وارنیش برپایه آب به علت نداشتن بوی تند و اثرات سمی استفاده می‌کنند. این وارنیش برای آماده‌‌سازی پرایمر، پوشش کاغذ، کاغذ و ملامین استفاده می‌شود.

وارنیش دوجزئی: نسبت به انواع دیگر وارنیش‌ها جدیدتر بوده و ویژگی‌های برتری نسبت به وارنیش‌های تک جزئی دارد. از معایب این وارنیش می‌توان به قیمت بالا و کاربرد سخت آن اشاره کرد که استفاده از آن نیاز به افراد متخصص دارد.

وارنیش دوجزئی دارای مواد سمی بوده و هنگام استفاده از آن به ماسک و دستکش نیاز خواهید داشت.

غالبا از این وارنیش برای پرداخت کف‌پوش استفاده می‌شود. وارنیش‌های دوجزئی را نباید با حلال ترکیب کرد؛ زیرا حجم بخار آن ممکن است باعث انفجار شود.

وارنیش‌هایی که برای محافظت از چوب به کار می‌رود، در رنگ‌های متنوعی تولید می‌شود. این وارنیش جلوه بیشتری به ساختار چوب طبیعی داده و در برابر پوسیدگی، حشرات و تاثیرات منفی پدیده‌های طبیعی از چوب محافظت می‌کند.

موارد کاربرد وارنیش چیست؟

وارنیش برای پرداخت سطوح مختلف به کار برده می‌شود و کاربرد آن شامل موارد زیر است:

سقف و دیوارها

وارنیش مخصوص قایق بادبانی (Yacht varnish) برای محافظت از مبلمان فضای باز و تجهیزات ورزشی به کار برده می‌شود. این وارنیش برپایه آب بوده و می‌توان آن را با رنگ ترکیب کرد.

از ویژگی‌های بارز این وارنیش خشک شدن سریع، بوی کم و مقاومت بالا دربرابر آب، چربی و مواد شیمیایی است.

این وارنیش برای پردازش سطوح مختلف مثل پانل‌های چوبی، بتن، آجر و چوب استفاده می‌شود. وارنیش سقف و دیوار می‌تواند مات و براق و بی رنگ یا رنگی باشد و وارنیش مخصوص کف‌پوش باید مقاومت بالایی در برابر ضربه، آب و مواد شوینده داشته باشد.

برای کف‌پوش پارکت به منظور حفظ رنگ طبیعی چوب از وارنیش بدون رنگ استفاده می‌شود.

سطوح چوبی

وارنیش باید از سطوح در مقابل عواملی چون حشرات، رطوبت و مواد شیمیایی محافظت کرده و ساختار طبیعی چوب را حفظ کند.

بیشتر مبلمان، کف‌پوش و آلات موسیقی از چوب ساخته شده و باید از وارنیش‌های غیرسمی برپایه آب برای پرداخت آن‌ها استفاده کرد.

برای سطوح فلزی از وارنیش ضدزنگ استفاده می‌شود که وارنیش تک جزئی پلی اورتان بوده و قبل از کاربرد آن باید سطوح فلزی کاملا تمیز، پرایمر و لعاب کاری شده باشد. این وارنیش‌ها چکه نمی‌کند، سریع خشک نمی‌شود و مقاومت بالایی در برابر سایش دارد. وارنیش فلز علاوه بر فلز برای استیل، مس، آلومینیوم و چدن نیز مناسب است.

طرز استفاده از وارنیش

وارنیش چوب فرایند دشواری است که باید در تمامی مراحل آن دقت ویژه‌ای به کار برد و با کوچک‌ترین اشتباه به نتیجه مطلوبی نخواهید رسید.

پاک کردن لایه قدیمی: هنگام پرداخت مبلمان قدیمی ابتدا باید لایه‌های رنگ و وارنیش کهنه روی آن را پاک کنید.

سنباده کاری: در این مرحله تمام خط و خش و تراشه‌های روی چوب از بین برده می‌شود.

رفع نواقص چوب: آسیب چوب ممکن است باعث ترک خوردگی

خشک کردن چوب: قبل از استفاده از وارنیش ابتدا باید چوب را کاملا خشک کنید تا سطح کار کاملا صاف و هموار باشد.

اولین لایه وارنیش: مهم‌ترین مرحله‌ای که چوب معمولی را تبدیل به مبلمان زیبا و بادوام می‌سازد.

خشک کردن و سنباده‌کاری:  خشک شدن لایه اول وارنیش 3 الی 4 ساعت زمان می‌برد. (البته زمان خشک شدن وارنیش به ترکیبات آن نیز بستگی دارد.) پس از خشک شدن وارنیش باید روی سطح سنباده بزنید و برای جلوگیری از چسبیدن گردوغبار به سطح کار آن را با دستمال مرطوبی تمیز کنید.

لایه دوم و سوم وارنیش: تمامی لایه‌های وارنیش باید مانند لایه اول خشک و با دقت سنباده‌کاری شود.

پولیش‌کاری: برای این که سطح کار درخشش و براقیت بالایی داشته باشد، در مرحله آخر، پولیش‌کاری و لایه نهایی وارنیش را به کار ببرید.

طرز استفاده از وارنیش روغنی

 اگر قصد دارید بر روی سطح چوب از وارنیش روغنی استفاده کنید توصیه می‌شود ابتدا آن را به خوبی سنباده بزنید تا صاف شود. برای اینکه بهترین نتیجه رو بگیرید توصیه می‌شود چند دست وارنیش بر روی سطح کار خود بزنید. پارچه‌ای را به وارنیش آغشته کرده و با استفاده از آن کل سطح کار را بپوشانید. سپس بگذارید به مدت حداقل ۱۲ ساعت خشک شود. در این مرحله سطح کار را با استفاده از سنباده p400 سنباده بزنید. سپس مجددا یک دست وارنیش بر روی سطح کار بزنید. بگذارید وارنیش به مدت حداقل ۱۲ ساعت خشک شود. با این روش، وارنیش بیشترین میزان کارایی را خواهد داشت.

حلال وارنیش چیست؟

تربانتین از گذشته‌های دور تاکنون به عنوان حلال موادی که پایه آنها روغن بزرک است مانند انواع وارنیش، رنگ و انواع روغن‌های پرداخت استفاده می‌شود. امروزه این ماده کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از نکات منفی تربانتین، سرعت پایین خشک شدن آن است که می‌تواند اثرات منفی بر روی کیفیت کار داشته باشد. در سال‌های اخیر حلال ۴۰۲ یا وایت اسپیریت (White Spirit) به عنوان حلال وارنیش استفاده می‌شود که مزایای بیشتری دارد. از جمله مزایای این نوع حلال می‌توان به بوی کمتر آن اشاره کرد.

قیمت وارنیش

قیمت وارنیش به نوع آن و حجم محصول بستگی دارد. معمولا قیمت وارنیش برای حجم ۷۵ میلی‌متر از چند ده هزار تومان آغاز شده و برای نمونه‌های وارداتی یا محصولات دارای حجم بیشتر به چندین برابر این قیمت می‌رسد.

سوالات متداول

وارنیش چیست؟

وارنیش مایع شفاف، سخت و محافظی است که عمدتا در پرداخت چوب به کار برده می‌شود. وارنیش ترکیبی است از روغن خشک شونده، رزین و تینر یا حلال که غالبا براق بوده و گونه مات یا نیمه براق آن نیز وجود دارد

از وارنیش در چه مواردی استفاده میشود؟

وارنیش معمولا بر روی سطح چوب و سایر مواد افزوده می‌شود تا از آنها در برابر صدمه فیزیکی و عوامل محیطی مانند آلودگی، رطوبت و … محافطت کند.