چوب اکالیپتوس چیست؟ | ویژگی ها و مصارف چوب اکالیپتوس

معمولا نام اکالیپتوس، تداعی‌کننده ماده‌ای با خواص درمانی و بویی تند است؛ اما درخت اکالیپتوس مصارف و کاربردهای متنوع دیگری نیز دارد. درخت اکالیپتوس نوعی سخت‌چوب (پهن‌برگ) است. با این حال، به دلیل سریع‌الرشد بودن این درخت، چوب آن در مقایسه با سایر پهن‌برگان بیشتر در دسترس است. علاوه بر این، ویژگی‌هایی مانند تنوع گونه‌ها، مقاومت به خشکی، قابلیت انعطاف‌پذیری در شرایط متفاوت رویشگاهی و کاربردها و محصولات متنوع، اکالیپتوس را به گونه‌ای مطلوب برای درختکاری و زراعت چوب تبدیل کرده است. در این مقاله، نگاهی به ویژگی‌ها و کاربردهای چوب اکالیپتوس خواهیم داشت.

ویژگی های چوب اکالیپتوس

بیش از ۷۰۰ نوع اکالیپتوس در جهان وجود دارد. اکالیپتوس گلوبولوس (Eucalyptus globulus) که به درخت صمغ آبی تاسمانی نیز معروف است، از شناخته‌شده‌ترین گونه‌های اکالیپتوس در دنیا است. صمغ آبی از سازگارترین گونه‌های اکالیپتوس است. این درخت می‌تواند تا ارتفاع ۵۵ متر رشد کند. پس از رشد این درخت، رنگ برگ‌های آن از سفید به سبز تیره براق تغییر می‌کنند. گونه کاملدولنسیس (Eucalyptus camaldulensis) اکالیپتوس، از گونه‌های سازگار با شرایط اکولوژیکی ایران است که در مناطق جنوبی ایران خصوصا استان خوزستان به خوبی رشد می‌کند.

پوست این درخت، خاکستری و قهوه‌ای بوده و از بالای درخت شروع به ریختن می‌کند. پس از پوست‌اندازی، تنه صاف، کم‌رنگ و جذاب درخت نمایان می‌شود. درخت اکالیپتوس، گل‌هایی دارد که به صورت خوشه‌ای یا به تنهایی رشد می‌کنند. برخلاف بسیاری از درختان، گل‌های اکالیپتوس از پرچم خود شکوفه می‌زنند. شکوفه‌های این درخت معمولاً سفید هستند، اما در طیف وسیعی از رنگ‌ها، از نارنجی گرفته تا بنفش نیز رشد می‌کنند.

از لحاظ رنگ چوب، اکالیپتوس قرمز و اکالیپتوس صورتی دو گونه پرکاربرد این درخت هستند. این دو گونه بیشتر در استرالیا و مزارع برزیل رشد می‌کنند. با توجه به دانسیته بالای چوب اکالیپتوس، استحکام و دوام آن بسیار زیاد است. با این حال چوب اکالیپتوس در برابر ضربه مقاوم نبوده و به راحتی می شکند. لازم به ذکر است که خشک شدن این چوب می‌تواند منجر به اعوجاج سلولی شده و به دنبال آن پارگی در دیواره سلولی و الیاف چوب رخ دهد.

کار کردن با چوب اکالیپتوس معمولاً آسان است. این چوب علیرغم تراکم و استحکام بالا، به خوبی برش و تراش می‌خورد. همچنین چسب زنی، پرداخت و رنگ‌آمیزی (رنگ پایه روغن) آن به راحتی انجام می‌شود. بهترین راه برای افزایش کارایی چوب اکالیپتوس، خشک کردن آن در کوره است. اکالیپتوسی که در کوره خشک شده باشد برای مصارف زیادی از جمله ساخت مبلمان مناسب است.

کاربرد چوب اکالیپتوس

چوب اکالیپتوس به دلیل ظاهر زیبا، پایداری و دوام مناسب، بسیار ارزشمند است. از این چوب در مصارف زیادی از کفپوش گرفته و مبلمان گرفته تا ساخت و ساز استفاده می‌شود. از رایج‌ترین کاربردهای چوب اکالیپتوس می‌توان به ساخت مبلمان، حصار، سایبان، صفحات چوبی، تیرهای نگهدارنده، الوار، کابینت، تخته لایه، روکش، خمیر و کاغذ. اشاره کرد. میلگردهای از جنس اکالیپتوس در حصارکشی طرفداران زیادی دارد. از آنجا که این چوب در اسلب و پانل‌هایی با ابعاد بزرگ در دسترس است، هرنوع حصار کشی را نیز می‌توان با آن انجام داد.

علاوه بر این، اکالیپتوس به طور گسترده در ساخت سایبان مخصوصاً در ساختمان‌های تجاری استفاده می‌شود. همچنین میلگردهای اکالیپتوس به عنوان نگهدارنده و خرپا در ساخت سایبان به کار می‌روند. ویژگی‌های چوب اکالیپتوس باعث شده از آن در ساخت پانل‌های دیواری نیز استفاده شود. این چوب بهترین گزینه برای ساخت پانل‌های مورد استفاده در مکان‌های پرتردد است. لازم به ذکر است که درخت اکالیپتوس علاوه بر کاربردهای ذکر شده، در تولید روغن‌های فرار و همچنین مصارف دارویی و زینتی نیز استفاده می‌شود.

مزایای چوب اکالیپتوس

– تراکم و استحکام: استحکام و تراکم: اکالیپتوس نسبت به بسیاری از سخت‌چوب‌ها بیشتر است. مبلمان ساخته شده از این چوب با وجود قرار گرفتن در معرض آب و هوای شدید سالم باقی مانده و آسیب نمی‌بیند؛ بنابراین می‌توان گفت این چوب گزینه بسیار مناسبی برای مبلمان باغی است.

– سختی و دوام: چوب اکالیپتوس درجه سختی بسیار بالایی دارد؛ به همین دلیل برای فضای باز بسیار مناسب است. علاوه بر این، این چوب به دلیل دوام بسیار بالا و مقاوم بودن در برابر آب، ماندگاری و طول عمر زیادی دارد.

– مقاومت در برابر پوسیدگی: یکی دیگر از دلایل مناسب بودن چوب اکالیپتوس برای مبلمان باغی، خاصیت ضد قارچ و ضد میکروبی آن است. این چوب دارای خاصیت ذاتی برای مقاومت در برابر پوسیدگی، تخریب و آفات بوده و می‌تواند سخت‌ترین شرایط آب و هوایی اعم از خورشید سوزان، بادهای سرد یخی، برف شدید یا باران‌های سیل‌آسا را تحمل کند. همچنین اکالیپتوس سرشار از روغن است که به طور طبیعی رطوبت و آب را دفع کرده و آن را ضد آب می‌کند. به این دلایل، مبلمان ساخته شده از چوب اکالیپتوس می‌تواند سال‌ها در فضای باز بماند.

– سریع‌الرشد و تجدیدپذیر: برخلاف بیشتر پهن‌برگان، اکالیپتوس گونه‌ای سریع‌الرشد است. این درخت نسبت به سایر پهن‌برگان زودتر به بلوغ و در نتیجه مرحله برداشت رسیده و قابلیت تولید مقدار قابل‌توجهی چوب را دارد. همچنین اکالیپتوس در شرایط محیطی مختلف، دامنه تحمل گسترده‌ای داشته و در برابر گرما و خشکی نیز مقاوم است. پس یک منبع چوبی تجدید پذیر و پایدار محسوب می‌شود.

معایب چوب اکالیپتوس

۱- مستعد ترک خوردن است

با وجود اینکه درخت اکالیپتوس چوب بسیار محکم و بادوامی دارد، اما برخی گونه‌های آن هنگام خشک شدن مستعد ترک خوردن هستند. به عنوان مثال، گونه صمغ آبی که معمولاً تا ارتفاع بیشتر از 60 متر رشد می‌کند، برای نجاری یا حکاکی مناسب نیست. حتی اگر بتوانید از چوب آن وسیله‌ای بسازید، به محض خشک شدن، ترک می‌خورد فقط چند گونه اکالیپتوس مناسب کارهای نجاری هستند.

۲- به سختی رنگ‌آمیزی می‌شود

یکی از مزیت‌های چوب اکالیپتوس مقاومت در برابر آب است. همان‌طور که اشاره شد، روغنی بودن چوب اکالیپتوس باعث می‌شود هر نوع رطوبت، آب یا حتی باران را از چوب دفع کند. با این حال، روغنی بودن چوب اکالیپتوس باعث می‌شود رنگ‌آمیزی یا استفاده از هر نوع پوششی بر روی آن نسبتاً دشوار باشد. رنگ‌های پایه آب امکان نفوذ و ماندگاری در الیاف چوب اکالیپتوس را ندارند؛ بنابراین می‌توان گفت هرنوع رنگ، پوشش، یا درزگیر پایه آب روی این چوب کاربرد ندارد.

سوالات متداول

آیا چوب اکالیپتوس برای مصارف بیرونی مناسب است؟

چوب اکالیپتوس به دلیل مقاومت در برابر آب و رطوبت، برای استفاده در فضاهای باز و محیط‌های بیرونی مناسب است.

آیا زراعت چوب اکالیپتوس در ایران هم انجام می‌شود؟

درخت اکالیپتوس با شرایط اکولوژیکی ایران هماهنگ بوده و در مناطق کم‌آب و کویری خصوصا استان خوزستان یافت می‌شود.