رنگ پلی اورتان چیست؟ | کاربردها و مزایای رنگ پلی اورتان

رنگ پلی اورتان در واقع یک لایه پوشش است که از سطح زیرین خود در برابر خوردگی، هوازدگی، سایش و سایر عوامل مخرب محافظت می‌کند. رنگ پلی اورتان مقاومت زیادی در برابر عوامل محیطی دارد؛ به همین دلیل برای پوشاندن سطوحی که برای مدتی طولانی در فضای باز قرار دارند، کاربردهای زیادی دارد. اگرچه اصطلاح رنگ پلی اورتان رایج شده، اما این ماده نوعی پوشش برای محافظت از مواد مختلف بوده و کاربرد آن شبیه به رنگ نیست. در این مقاله قصد داریم به بررسی کاربردهای رنگ پلی اورتان و ویژگی‌های آن بپردازیم.

رنگ پلی اورتان چیست؟

پلی اورتان نوعی پلیمر است که در ترکیب خود یک گروه ایزوسیانات و یک گروه هیدروکسیل دارد. این ماده هم به صورت ترموست (گرماسخت: ماده‌ای که در اثر گرماسخت شده و شکل‌پذیر نیست) و هم به صورت ترموپلاست (گرمانرم: ماده‌ای که در اثر گرما ذوب شده و شکل‌پذیر می‌شود) ساخته می‌شود. یکی از ویژگی جالب پلی اورتان این است که با تغییر فرمولاسیون می‌تواند به حالت براق، مات و یا شفاف دربیاید.

رنگ پلی اورتان شاید از نظر ظاهری مانند سایر رنگ‌ها و پوشش‌ها (مانند اپوکسی) باشد، اما ویژگی‌ها و کاربردهای متفاوتی دارد. این ماده نسبت به اپوکسی بادوام‌تر، نرم‌تر و با خاصیت کشسانی بیشتر است. این ویژگی‌ها باعث شده این ماده برای استفاده در کفپوش‌ها بسیار مناسب باشد. کشسان بودن و میزان سختی کمتر باعث می‌شود کفپوش‌های پلی اورتان مقاوم به ضربه نیز باشد.

همچنین خاصیت کشسانی کفپوش‌های پلی اورتان باعث حفظ شکل و خواص مکانیکی در دماهای کمتر از ۱- درجه سانتی گراد می‌شود. مقاومت در برابر سایش، خراش و فرورفتگی از دیگر ویژگی‌های کفپوش‌های پلی اورتان است؛ به همین دلیل این کفپوش‌ها برای مکان‌های شلوغ و پرتردد مانند فرودگاه‌ها، بیمارستان‌ها، پارکینگ‌ها، مراکز خرید و … بسیار مناسب هستند.

رنگ‌ پلی اورتان به دلیل خاصیت غیرقابل اشتعال بودن، در مکان‌هایی که احتمال احتراق وجود دارد نیز استفاده می‌شود. خشک شدن رنگ‌ پلی اورتان نیاز به فرایند خاصی نداشته و در دما و رطوبت محیط انجام می‌شود. برای اعمال این رنگ بر روی سطوح می‌توان از غلطک یا اسپری رنگ پلی اورتان استفاده کرد. پلی اورتان بر روی سطوح مختلف از جمله چوب و کفپوش‌های چوبی، فلزات، بتن، پارچه و … کاربرد دارد. در ادامه به بررسی مزایای رنگ‌های پلی اورتان می‌پردازیم.

مزایای رنگ پلی اورتان

ویژگی‌های فیزیکی رنگ پلی اورتان بستگی به ترکیبات آن دارد. فرمولاسیون‌های مختلف رنگ پلی اورتان کاربردها و مزایای مختلفی دارند. برخی از مزایای رنگ پلی اورتان عبارت‌اند از:

• استفاده راحت و خشک شدن سریع: خشک شدن سریع رنگ پلی اورتان باعث صرفه‌جویی در زمان می‌شود. پلی اورتان مانند اپوکسی به راحتی روی سطح اعمال می‌شود، اما پلی اورتان سریع‌تر از اپوکسی خشک و آماده استفاده می‌شود.
• مقاومت در برابر آب و مواد شیمیایی: رنگ پلی اورتان در برابر اکثر ترکیبات شیمیایی مقاوم است. همچنین نوع پایه روغن این رنگ نیز مقاومت مناسبی در برابر آب، بخار و رطوبت دارد. باید توجه داشته باشید که رنگ اورتان پایه آب برای محیط های مرطوب و فضای باز مناسب نیست؛ زیرا هیچ گونه مقاومتی در برابر آب و رطوبت ندارد.
• دوام بسیار زیاد: رنگ پلی اورتان پس از خشک شدن به یک لایه سخت و محکم تبدیل می‌شود که سطح زیرین خود را از سایش، خراش و آسیب‌های دیگر محافظت می‌کند.
• ظاهر جذاب: رنگ پلی اورتان به هر دو صورت مات و براق پوششی بی‌عیب و نقص ایجاد کرده و از رنگ و سطح زیرین خود محافظت می‌کند.
• مقاوم به شرایط محیطی و اشعه فرابنفش: پلی اورتان از زیرزمین گرفته تا ساحل، در تمام شرایط سخت محیطی مقاومت می‌کند. این ماده در برابر اشعه فرابنفش خورشید نیز بسیار مقاوم است. همچنین رنگ پلی اورتان در طیف وسیعی از دماها نیز پایداری حرارتی دارد.

معایب رنگ پلی اورتان

رنگ پلی اورتان کاربردهای مثبت زیادی داشته و برای مصارف مختلفی در زندگی ما استفاده می‌شود؛ اما معایبی نیز دارد، برخی از آنها عبارت‌اند از:

• اگر به مدت طولانی مثل بازه‌ای چند ساله در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرد ضعیف و شکننده شده و دوام و استحکام خود را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی باید مجددا لایه‌ای از پلی اورتان روی سطح اعمال شود.
• بخاراتی که در زمان استفاده و اعمال پلی اورتان از آن ساطع می‌شود ریه‌ها، چشم‌ها و پوست را دچار مشکل می‌کند. همچنین ممکن است واکنش‌های آلرژیک (پوستی یا تنفسی) ایجاد کند. بوی حاصل از این بخارات نیز آزاردهنده است.

نکته: هنگام کار با رنگ پلی اورتان از تجهیزات حفاظتی برای کاهش اثرات مضر آن استفاده کنید. این تجهیزات شامل لباس کار، دستکش، عینک محافظ و ماسک‌های تنفسی هستند. باید توجه داشته باشید که ایمنی در کارهای صنعتی حرف اول را می‌زند.

انواع رنگ پلی اورتان

فرمولاسیون‌های مختلف پلی اورتان ویژگی‌های ظاهری و کاربردهای مختلفی دارند. رنگ پلی اورتان از نظر رنگ و ظاهر در سه نوع مات، جلادار و براق (یا نیمه براق) موجود است.

پلی اورتان مات: هیچ‌گونه براقیت و درخشندگی نداشته و ظاهر طبیعی چوب را حفظ می‌کند.

پلی اورتان جلادار: درخشندگی کم تا متوسط دارد که تا حدودی کثیفی و خراشیدگی‌ها را می‌پوشاند. این نوع از رنگ پلی اورتان در کفپوش چوبی بیشتر استفاده می‌شود.

پلی اورتان براق و نیمه براق: انعکاس و درخشندگی خیلی زیادی دارد.

از لحاظ فرمولاسیون، رنگ‌های پلی اورتان دارای دو نوع پایه روغن و پایه آب هستند که هر کدام مزایای مختلفی دارد:

پلی اورتان پایه آب: ظاهرشفاف و بوی کمی داشته و سریعا خشک می‌شود. استفاده از آن برای جاهایی که کمتر در معرض حرارت و شرایط محیطی هستند توصیه می‌شود. پلی اورتان پایه آب را می‌توان در مواردی از جمله میز، قفسه کتاب و عسلی استفاده کرد. پلی اورتان پایه آب در مقایسه با نوع پایه روغن نیاز به اعمال لایه‌های بیشتری دارد.

پلی اورتان پایه روغن: این نوع رنگ به مرور زمان کهربایی می‌شود. پلی اورتان پایه روغن بوی نسبتاً تندی داشته و در مقایسه با نوع پایه آب به زمان بیشتری برای خشک شدن نیاز دارد. همچنین این نوع رنگ دوام بهتری در برابر حرارت داشته و برای میزهای آشپزخانه و مصارف مشابه استفاده می‌شود. به طور کلی مقاومت پلی اورتان پایه روغن از نوع پایه آب بیشتر است.

موارد مصرف رنگ پلی اورتان

همان‌طور اشاره شد ویژگی‌ها و ترکیبات مختلف پلی اورتان باعث شده این ماده طیف گسترده‌ای از کاربردها را داشته باشد. در ادامه به برخی از این کاربردها اشاره می‌کنیم.

کفپوش‌ها

پلی اورتان را می‌توان روی انواع مختلفی از کفپوش‌ها در محیط‌های صنعتی و مجتمع‌های تجاری اعمال کرد. در سالن‌های بولینگ نیز جهت ایجاد درخشندگی در مسیر بولینگ از کفپوش‌های پلی اورتان استفاده می‌شود.

صنایع هوایی

فرمولاسیون خاصی از پلی اورتان کاربردهای زیادی در صنایع هوافضا دارد. روکش‌های پلی اورتان علاوه بر محافظت از هواپیما، باعث صرفه‌جویی در مصرف سوخت آن نیز می‌شوند. این ماده در ساخت آشیانه هواپیما کاربرد دارند. همچنین نیروی دریایی برخی کشورها و بسیاری از شرکت‌ها و کارخانجات نیز از این نوع پلی اورتان استفاده می‌کند.

تجهیزات صنعتی

پلی اورتان در شرایط سخت و خشن محیط‌های صنعتی از تجهیزات محافظت می‌کند. این ماده طول عمر ماشین‌آلات را افزایش داده و کارایی آنها را بیشتر می‌کند.

صنایع دریایی

پلی اورتان برای آب‌بندی بدنه کشتی‌ها و سازه‌های دریایی و محافظت از آنها در برابر خوردگی و آب و هوای سخت استفاده می‌شود. پوشش انواع مختلف قایق‌ها و کشتی‌ها و همچنین ایمن‌سازی و آب‌بندی تجهیزات غواصی از دیگر کاربردهای پلی اورتان است.

خطوط لوله

این پوشش مقاوم برای محافظت از خطوط لوله گاز و روغن استفاده می‌شود. بسیار از این لوله‌ها زیر آب بوده و تحت فشار بالا و شرایط محیطی سخت هستند؛ بنابراین، پلی اورتان ماده‌ای مناسب برای پوشاندن سطح این لوله‌ها است.

سقف‌های فلزی

پلی اورتان در مقایسه با روکش‌های اکریلیک طول عمر بیشتری به سقف می‌دهد. در مصارف صنعتی، پلی اورتان با صرفه‌جویی در هزینه تعمیر سقف هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد.

توربین‌های بادی

روی پره‌ها و پایه‌های توربین‌های بادی از پوشش پلی اورتان استفاده می‌شود. استفاده از پلی اورتان بهره‌وری انرژی توربین‌های بادی را افزایش می‌دهد.

حلال رنگ پلی اورتان چیست؟

همان‌طور که قبلاً گفته شد پلی اورتان هم پایه روغن و هم پایه آب است. ممکن است شما به دلایل مختلف بخواهید رنگ پلی اورتان خود را رقیق کنید. برای این کار شما نیاز به حلال پلی اورتان دارید. از مواد مختلفی می‌توان به عنوان حلال رنگ پلی اورتان استفاده کرد؛ از جمله: تربانتین، الکل معدنی، تینر، یا در برخی موارد آب.

آب: اگر از پلی اورتان پایه آب استفاده کرده‌اید، برای رقیق کردن رنگ باید از آب استفاده کنید.

الکل معدنی: این حلال معمولاً بدون بو بوده و استفاده از آن راحت است. الکل معدنی یک حلال ملایم و از مشتقات نفتی است.

تربانتین: نربانتین بوی تندی دارد؛ به همین دلیل این ماده را در فضای باز و یا در مکانی با تهویه مناسب استفاده کنید.

تینر: از آنجا که تینر ترکیبات و فرمولاسیون‌های مختلفی دارد، سطوح مختلفی از بو و سمیت را دارد؛ بنابراین حتما تینری را خریداری کنید که برای کار با پلی اورتان مناسب باشد.

سوالات متداول

رنگ پلی اورتان چوب چیست؟

رنگ یا پوشش پلی اورتان معمولا بر پایه روغن بوده و مقاومت چوب در برابر اشعه فرابنفش و عوامل محیطی مانند بارندگی را افزایش می‌دهد.

نحوه استفاده از رنگ پلی اورتان چگونه است؟

برای اعمال این رنگ بر روی سطوح می‌توان از غلطک یا اسپری رنگ پلی اورتان استفاده کرد.