ممکن است نام اتصال دم چلچله تا به حال به گوش شما نخورده باشد، اما مسلما در بسیاری از وسایل چوبی محیط زندگی ما از این اتصال استفاده شده است.اگر شما هم به نجاری و ساخت وسایل چوبی علاقه‌مند باشید، آشنایی با اتصال دم چلچله و روش انجام آن باعث می‌شود بتوانید وسایل چوبی بی‌نظیری خلق کنید. این اتصال، یکی از قدیمی‌ترین راه‌های ساخت وسایل چوبی مستحکم در جهان محسوب می‌شود. ساخت اتصال دم چلچله کار چندان دشواری نبوده و با استفاده از چند ابزار دستی قابل انجام است. در ادامه به معرفی اتصال دم چلچله و نحوه انجام آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
اتصال دم چلچله چیست؟
به گفته مورخان، اتصال دم چلچله قدمتی چندین هزار ساله داشته و در مقبره‌های مومیایی‌های مصر باستان و امپراتورهای چینی نیز وجود دارد. دلیل نام‌گذاری این اتصال، شباهت زیاد آن به دم پرندگان خصوصا چلچله است. اتصال دم چلچله معمولاً در ساخت جعبه، کشو و کابینت استفاده می‌شود. این نوع اتصال از دو بخش «دم» و «پین» تشکیل شده است. اتصال دم چلچله یکی از مقاوم‌ترین اتصال‌ها است. برای تقویت این اتصال از چسب استفاده می‌شود اما نیازی به پیچ و بست نیست.
اتصال دم چلچله با برش تکه تکه انتهای دو قطعه چوب ایجاد می‌شود. قطعه‌ای که برشهای دم چلچله را دارد، تخته دم است. تخته پین، قطعه مقابل است که بین دم چلچله‌ها قرار می‌گیرد. پین‌های دو لبه بیرونی تخته پین، نصف ضخامت سایر پین‌ها را دارند. دو تخته دم و پین در یکدیگر قفل شده و اتصالی بسیار مقاوم را ایجاد می‌کند. دلیل این اندازه استحکام و مقاومت، سطح تماس و چسبندگی زیاد بین دو قطعه است. در ادامه به آموزش ساخت اتصال دم چلچله می‌پردازیم.
ساخت اتصال دم چلچله
ابزار مورد نیاز
چندین راه مختلف برای ایجاد اتصال دم چلچله وجود دارد. برای مصارف صنعتی و ایجاد اتصالات در ابعاد وسیع، از دستگاه دم چلچله یا اورفرز و دستگاه سی ان سی با استفاده از تیغه دم چلچله استفاده می‌شود. با این حال اگر قصد ساخت اتصال دم چلچله در ابعاد وسیع را نداشته باشید، می‌توانید با استفاده از ابزار دستی نیز آن را ایجاد کنید. ابزار ساخت اتصال دم چلچله گران نیستند اما داشتن نوع مناسب آنها مهم است.
اولین و مهم‌ترین مرحله، علامت‌گذاری روی سطح چوب است. یکی از ابزارآلات کمتر شناخته شده در صنعت چوب کشورمان، خط کش تیره دار است. این وسیله ساده اما پرکاربرد، دارای یک پین علامت زن است که بر اساس اندازه تعیین شده توسط شما خط‌های برش را روی سطح چوب ایجاد می‌کند. سایر ابزارهای مورد نیاز برای علامت‌گذاری روی چوب شامل گونیا، شابلون اتصال دم چلچله، چاقوی منبت‌کاری و کاتر قلمی هستند. کاتر قلمی برای این کار بسیار مناسب است. این ابزار، تیغه تیز و نوک باریکی دارد که به راحتی بین زوایای دم و پین قرار می‌گیرد.
همچنین به یک اره پشت‌دار، تعدادی مغار و یک چکش نیاز دارید. بهترین مغار برای برش چوب بین دم و پین، مغار کوتاه است. کنترل مغار کوتاه هنگام ضربه زدن با چکش راحت‌تر است. مغارهای بلند بیشتر برای تراشیدن طراحی شده‌اند. چکش شما نیز باید مناسب باشد. توصیه ما به شما استفاده از چکش‌های کم‌وزن است. چکش‌های سنگین‌تر ممکن است باعث خستگی دست شما شوند. از سوی دیگر، برای ایجاد این اتصال نیازی به چکش‌های سنگین نیست.
علامت‌گذاری و کشیدن خطوط
اولین مرحله کشیدن خطوط برش و علامت‌گذاری روی سطح چوب است. توجه کنید که خطوط در هر دو سمت اتصال مشخص باشند. راه‌های مختلفی برای علامت‌گذاری روی سطح چوب وجود دارد. می‌توانید این کار را با استفاده از گونیا و مداد انجام دهید. خط کش تیره دار، ابزار کاربردی دیگری است که اگرچه در ایران چندان شناخته شده نیست اما می‌تواند علامت‌گذاری روی سطح چوب را آسان‌تر کند. این وسیله خراش سطحی روی چوب ایجاد کرده و خط برش شما را مشخص می‌کند.
خطوط را در لبه‌های تخته دم نیز بکشید. ابتدا خط کش تیره دار را روی ضخامت تخته تنظیم کنید. هم‌زمان با کشیدن خط مبنا، سر خط کش تیره دار را در انتهای تخته محکم نگه دارید. با استفاده از خط کش تیره دار چند خراش سطحی روی چوب ایجاد کنید. سپس تخته را به تعداد پین‌های موردنظر تقسیم کنید. دقت کنید که دو پین چپ و راست باید نصف ضخامت پین‌های میانی را داشته باشند.
برش قطعات
مهم‌ترین نکته در ساخت اتصال دم چلچله دقت در اره کردن و استفاده از مغار است. اگر استفاده صحیح از این ابزارها را بدانید کار شما بسیار ساده خواهد بود. اره را روی یکی از گوشه‌های تخته قرار دهید و بکشید تا یک بریدگی کوچک درست کنید. در این برش اولیه، از انگشت شست برای هدایت اره استفاده کنید.
اکنون از حرکات صاف و طولانی استفاده کنید تا خط کشیده شده روی سطح تخته را دنبال کنید. وقتی به خط مبنا رسیدید توقف کنید. هنگامی که تمام پین‌ها را اره کردید، در قسمت‌های باقیمانده بین پین‌ها با اره چند بریدگی ایجاد کنید. این کار مغار کردن این قسمت‌ها را آسان‌تر می‌کند.
سپس یک مغار باریک برداشته و از تیز بودن آن مطمئن شوید. مغار باریک، کار برش را راحت‌تر انجام داده و بهتر کنترل می‌شود.
برای از بین بردن قسمت‌های اضافی بین پین‌ها، بهتر است نصف آنها را از هر سمت تخته برش بدهید. برای حذف قسمت عمده آنها مغار را در فاصله ۱.۵ سانتی‌متری از خط مبنا قرار دهید. مغار را تا نصف ضخامت تخته ببرید، تخته را برگردانده و در سمت مقابل این کار را تکرار کنید.
اکنون مغار را در خط مبنا قرار دهید و مانند مرحله قبل چوب‌های اضافه را برش دهید. باید برش را کاملا با دقت انجام دهید تا اتصال دم چلچله شما هیچ گونه نقضی نداشته باشد.
طرح تخته دم نیز از تخته پین ایجاد می‌شود. ابتدا تخته دم را رو به پایین روی میز قرار دهید. سپس تخته پین را روی تخته دم قرار دهید، سطح تخته را با خط مبنای تخته دم تراز کنید و آن را در جای خود محکم ببندید. دقت کنید که قسمت پهن پین‌ها باید به سمت داخل اتصال باشد.
دم ها را با مغار چاقویی علامت بزنید. تیغه مغار چاقویی را مقابل پین قرار دهید و از پین به عنوان مبنا برای برش استفاده کنید. برای کامل کردن طرح دم ها، انتهای هر دم را با چاقو و گونیا علامت بزنید.
اره کردن دم ها مشابه اره کردن پین‌ها است با این تفاوت که تیغه را روی محور عمودی باید کج کنید.
برای حذف قسمت‌های اضافی بین دم ها می‌توانید مانند مراحل قبل عمل کنید. بین دم ها با اره چند برش بزنید و آنها را تا نیمه از هر سمت تخته مغار بزنید.
مونتاژ اتصال دم چلچله
برای مونتاژ اتصال، ابتدا تخته پین را در گیره نجاری به صورت ایستاده قرار دهید. اکنون تخته دم را در تخته پین به آرامی و با فشار انگشت شست خود فشار دهید. برای مونتاژ دم چلچله در ابعاد بزرگ، از ضربات آرام چکش می‌توانید استفاده کنید. در هنگام مونتاژ ممکن است بخشی از اتصال بسیار سفت بوده و دو قطعه در یکدیگر فرو نروند. در این صورت با دقت اندکی از سطح دو طرف اتصال را بتراشید. سپس مجددا دو قطعه دم و پین را در یکدیگر فرو ببرید تا کاملا قفل شوند.
سوالات متداول
دستگاه دم چلچله زن چیست؟
این دستگاه فرآیند ساخت اتصال دم چلچله را آسان‌تر کرده و با استفاده از پین های آماده دم چلچله، دو قطعه چوب را به هم متصل می‌کند.
تیغ فرز دم چلچله ای چه کاربردی دارد؟
این نوع تیغه در دستگاه‌های سی ان سی و اورفرز استفاده شده و به راحتی برشهای اتصال دم چلچله را انجام می‌دهد.
