چگونه چسب سریش درست کنیم؟ | نحوه استفاده از سریش

حتماً اصطلاح «مثل سریش است» را شنیده‌اید. این اصطلاح در مورد فردی به کار می‌رود که پیوسته به موضوعی اصرار دارد و آن را رها نمی‌کند. منشأ این اصطلاح، قدرت چسبندگی زیاد ماده سریش است. این ماده بسیار مفید و کاربردی سال‌ها است که به عنوان یک چسب قدرتمند استفاده می‌شود. سریش از ریشه گیاهی به همین نام استخراج می‌شود. طبیعی بودن این چسب یکی از مهم‌ترین مزایای آن در مقایسه با سایر گزینه‌های موجود در بازار است. در این مقاله قصد داریم نکات لازم در مورد ساخت و استفاده از چسب سریش را شرح داده و به بررسی کاربردها و مزایای این چسب بپردازیم.

چسب سریش چیست؟

سریش چسبی طبیعی است که منشأ گیاهی دارد. این چسب مایعی غلیظ و چسبناک است که برای چسباندن دو سطح روی هم استفاده می‌شود. سریش از گیاهان خانواده سریش یا Eremurus استخراج می‌شود که چریش یا چریشک نیز خوانده می‌شود و به آن علف چسب نیز می‌گویند. سریش، گیاهی چندساله و به شکل توده‌ای با برگ‌های دراز و باریک پایه تسمه‌ای است. در اردیبهشت ماه انبوه گل‌های صورتی، سفید، زرد و یا سبز رنگ آن روی یک ساقه بلند و بی‌برگ می‌روید. چسب سریش از ریشه این گیاه تهیه می‌شود.

این گیاه، ریشه‌هایی گوشتی، بلند، لعاب‌دار و شبیه ستاره دریایی دارد. صمغ موجود در این ریشه‌ها خاصیت چسبندگی بسیار بالایی به آن می‌دهد. این صمغ از زمان‌های قدیم برای تهیه چسب استفاده می‌شود. به این صورت که ریشه گیاه را خشک کرده و به شکل پودر درمی‌آورند. این پودر در ترکیب با آب مخلوطی چسبناک و بسیار قوی تولید می‌کند که برای مصارف مختلف از جمله چسباندن چوب، کاغذ، پارچه، پلاستیک، چرم و غیره استفاده می‌شود. پودر سریش دانه‌های ریزی داشته و بسیار نرم است. این پودر به دلیل سبک بودن به راحتی با آب ترکیب می‌شود. جالب است بدانید که علاوه بر بذر، این گیاه را با استفاده از ریشه‌هایش نیز می‌توان تکثیر کرد.

بررسی کاربردهای چسب سریش در یک نگاه

پودر سریش خاصیت چسبندگی بالایی دارد؛ به طوری که در صنایع چسب‌ سازی از آن استفاده می‌کنند. سریش به دلیل طبیعی بودن به چسب زیستی (bioadhesive) معروف است. این چسب عاری از هرگونه ماده شیمیایی بوده و در طب سنتی نیز کاربرد دارد. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد عمده مصرف چسب سریش برای چسباندن چوب و کاغذ است؛ به همین دلیل یکی از چسب‌های پرکاربرد در نجاری‌ها محسوب می‌شود. در صحافی کتاب، چسباندن اعلامیه‌ها و تبلیغات، چسباندن کاغذ دیواری، حفاظت و مرمت نسخ خطی نیز از سریش استفاده می‌شود. داشتن خاصیت چسبندگی با پارچه، چرم و پلاستیک باعث شده این چسب در صنایع نساجی و کفاشی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

ریشه گیاه سریش که در تولید چسب استفاده می‌شود خاصیت ضدعفونی نیز دارد. از سریش برای کف اتاق‌هایی که از خاک و گچ یا سیمان ساخته شده‌اند استفاده می‌شود تا از ایجاد گرد و خاک جلوگیری شود. درواقع این ماده از جدا شدن ذرات خاک از کف اتاق جلوگیری کرده و به عنوان یک لایه پوشش عمل می‌کند. سریش برای چسباندن موکت نیز استفاده می‌شود؛ در کف اتاق‌هایی که از خاک و گچ است با استفاده از سریش موکت به راحتی به کف اتاق می‌چسبد. سریش به دلیل طبیعی و کم‌خطر بودن در عروسک‌سازی و برخی اسباب‌بازی‌ها نیز کاربرد دارد. از دیگر کاربردهای آن می‌توان به صنعت ساختمان‌سازی و تولید مالچ گیاهی جهت کنترل فرسایش بادی خاک اشاره کرد.

همچنین از خاصیت ضدعفونی این ماده استفاده درمانی نیز می‌شود. علاوه بر تولید چسب قسمت‌های مختلف این گیاه، مانند ساقه، برگ، میوه و حتی ریشه آن، خواص دارویی و درمانی بسیاری دارد.

چگونه چسب سریش درست کنیم؟

چسب سریش از ریشه خشک شده گیاه سریش به دست می‌آید. ریشه را پس از برداشت خشک کرده و به صورت پودر از آن استفاده می‌کنند. زمان برداشت ریشه در خرداد ماه و تیرماه یعنی پایان دوره بذر دهی است. این عمل در گذشته‌های دور با دست انجام می‌شد؛ اما امروزه با تجهیزات و ماشین‌آلات به روز پودر سریش را به روش یونیزه فرآوری می‌کنند. این نوع فرآوری باعث می‌شود پودر به دست آمده کاملاً یکنواخت، نرم و سبک باشد. یونیزه شدن کمک می‌کند این ماده با آب به راحتی ترکیب شود. شرکت‌های مختلف این چسب را با بسته‌بندی‌های مختلفی به بازار عرضه می‌کنند. این محصول هم به طور خالص و هم به صورت فرآوری شده با برخی افزودنی‌ها ارائه می‌شود. با استفاده از این افزودنی‌ها، چسب سریش برای مصارف مختلف مانند پارچه، کاغذ، رنگ، سرامیک مناسب می‌شود.

نحوه استفاده از چسب سریش

صرف نظر از نوع چسبی که استفاده می‌کنید، باید اصول اولیه برای رسیدن به استحکام ایده‌آل را رعایت کنید. قبل از اعمال چسب، سطح یا سطوح مورد نظر را از هر گونه آلودگی (چربی، آب، زنگ‌زدگی، رنگ و …) پاک کنید. قبل از آماده‌سازی چسب باید توجه داشته باشید که ترکیب چسب سریش برای کارهای مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال در صنعت رنگ مقدار آب مصرفی 15 درصد بیشتر از صنعت صحافی کتاب است. از دستورالعمل موجود بر روی بسته‌بندی محصول و یا شرکت تولیدکننده راهنمایی‌های لازم را بگیرید.

نحوه استفاده از این چسب آسان بوده و همان‌طور که گفته شد معمولاً روی بسته‌بندی محصول درج می‌گردد؛ اما به طور کلی برای تهیه چسب سریش، با توجه به میزان چسب موردنیاز، ظرف مناسبی انتخاب کنید. آب را داخل ظرف بریزید. سپس پودر سریش را کم کم اضافه کنید. هم‌زمان با اضافه کردن پودر سریش مخلوط را هم بزنید، در غیر این صورت مخلوط شما گلوله گلوله شده و بافتی یکنواخت نخواهد داشت. در نهایت ماده چسبناکی به دست می‌آید که غلظت آن بسته به نوع کاربرد متفاوت است. دقت کنید که سریش به مرور غلظت بیشتری پیدا کرده و سفت می‌شود. این ماده در صورت سفت شدن، غیرقابل استفاده می‌شود. توصیه ما این است که قبل از تهیه مخلوط اصلی چسب سریش، ابتدا این چسب را در حجم کم تهیه کنید تا به نسبت درست پودر و آب پی ببرید.

تمام سطح باید آغشته به چسب باشد. مقدار چسب باید طوری باشد که بعد از گذاشتن دو یا قطعه روی هم بیرون نزند. برای اجرا و آغشته کردن سطح با چسب سریش با توجه به غلظت چسب و نوع کاربرد آن می‌توانید از ابزارهایی مثل قلم‌مو، غلطک، کاردک، تی پلاستیکی و یا اسفنج استفاده کنید.

نکات کاربردی:

– عمر مصرف چسب سریش بعد از مخلوط کردن پودر سریش با آب شروع می‌شود. این چسب به سرعت سفت می‌شود. پس باید بعد از تهیه چسب به سرعت آن را اعمال کنید. همچنین باید به اندازه‌ای که لازم دارید چسب تهیه کنید.

– اندازه ظرف باید متناسب با مقدار چسب موردنیاز باشد.

– ظرفی که چسب سریش را در آن تهیه می‌کنید ترجیحاً پلاستیکی باشد.

– اگر بعد از اتمام کار پودر سریش اضافه ماند، برای استفاده‌های بعدی مابقی آن را از معرض هوا و رطوبت دور نگه دارید. همچنین آن را دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری نمایید. در غیر این صورت ممکن است پودر سریش کیفیت خود را از دست بدهد.

مزایای استفاده از چسب سریش

از جمله مزایای این چسب می‌توان به این موارد اشاره کرد: طبیعی بودن، بدون بو و ایجاد حساسیت، ارزان و در دسترس بودن، کاربرد بسیار آسان، سرعت زیاد در آماده‌سازی و اجرا، قدرت چسبندگی زیاد، مقاومت در برابر فشار و حرارت، کارایی بیشتر نسبت به سایر چسب‌ها به دلیل یونیزه شدن، قابلیت استفاده در محیط‌های داخلی و خارجی.

حلال سریش چیست؟

اکثر چسب‌های شیمیایی حلال‌های شیمیایی نیز دارند؛ اما حلال چسب‌های طبیعی مانند سریش آب است. همان‌طور که در تهیه این چسب از آب استفاده می‌شود که بعد از خشک شدن (در واقع تبخیر آب) تبدیل به ماده سفت و محکمی می‌شود، برای پاک کردن و زدودن این چسب نیز می‌توان از آب استفاده کرد.

تفاوت سریش و سریشم

سریش و سریشم هر دو چسب‌های طبیعی هستند. در نام‌گذاری چسب گیاهی از عنوان سریش (برگرفته از نام گیاه سریش) و برای چسب حیوانی از عنوان سریشم استفاده می‌شود. سریشم حیوانی را ژلاتین نیز می‌نامند. سریشم جانوری یا حیوانی از ضایعات پوست حیوانات، استخوان، شاخ و سُم تهیه می‌شود. سریشم خرگوش و سریشم ماهی از رایج‌ترین انواع سریشم‌ هستند. این نوع سریشم را سریشم گرم می‌گویند. سریشم سرد از مخلوط شیر و آهک به دست می‌آید که به چسب کازئین نیز معروف است.

دو تفاوت دیگر سریش و سریشم روش تهیه این چسب‌ها و نحوه آماده‌سازی و استفاده آنها است. عمده مصرف چسب سریشم نیز در صنایع چوب برای چسباندن قطعات چوبی است. از دیگر کاربردهای آن می‌توان به صنایع کبریت‌سازی، رنگ‌سازی، صحافی کتاب و مهمات‌سازی اشاره کرد. چسب سریشم به صورت آماده در بازار وجود دارد که هم به صورت دستی و هم ماشینی قابل استفاده است.

طرز تهیه چسب سریش

برای تهیه چسب سیریش، باید ابتدا پودر سریش خالص تهیه کنید. این پودر لطیف و سبک است و بافتی شبیه آرد نرم دارد. برای شروع، یک ظرف پلاستیکی تمیز انتخاب کنید و مقداری آب ولرم داخل آن بریزید. بعد کم کم پودر سریش را اضافه کنید و همزمان با قاشق یا همزن دستی هم بزنید. نکته مهم این است که نباید همه پودر را یکجا اضافه کنید؛ چون باعث گلوله شدن مخلوط می‌شود. مخلوط باید کاملاً یکنواخت، صاف و بدون دانه‌های درشت باشد. مقدار آب بستگی به کاربرد چسب سیریش دارد؛ برای کارهای ظریف، چسب رقیق‌تر و برای کارهای سنگین‌تر، غلیظ‌تر تهیه می‌شود. بعد از آماده شدن چسب، بهتر است بلافاصله آن را مصرف کنید چون سریش با گذشت زمان سفت می‌شود و کیفیتش افت می‌کند. همیشه قبل از استفاده، سطوح مورد نظر را از گرد و خاک و چربی تمیز کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.

جمع بندی

چسب سریش یک انتخاب فوق‌العاده برای کسانی است که به دنبال چسبی طبیعی، بی‌ضرر و کاربردی می‌گردند. این چسب نه تنها قدرت چسبندگی بالایی دارد بلکه به دلیل منشأ گیاهی، خطری برای سلامتی ایجاد نمی‌کند و دوستدار محیط زیست هم هست. طرز تهیه چسب سریش بسیار ساده است و تنها به کمی دقت نیاز دارد تا ترکیبی یکنواخت و مناسب به دست بیاید. فرقی نمی‌کند قصد چسباندن چوب، کاغذ یا حتی موکت را داشته باشید؛ چسب سریش در همه این موارد عملکردی عالی از خود نشان می‌دهد. به خاطر داشته باشید که بهترین کیفیت را زمانی تجربه می‌کنید که چسب تازه آماده شده باشد. پس همیشه به اندازه نیاز تهیه کنید و باقی‌مانده پودر سریش را در جای خشک و خنک نگهداری کنید. اگر دنبال یک چسب سنتی، ارزان و موثر هستید، چسب سیریش انتخابی بی‌نقص برای شما خواهد بود.

سوالات متداول

آیا چسب سیریش فقط برای چوب کاربرد دارد؟

خیر، چسب سیریش علاوه بر چوب برای کاغذ، پارچه، چرم و حتی موکت هم استفاده می‌شود.

چسب سیریش را چقدر می‌توان نگه داشت؟

پودر سریش را در محیط خشک و دور از نور خورشید می‌توان تا چند ماه نگه داشت، اما چسب آماده شده باید همان روز مصرف شود.

اگر چسب سیریش سفت شد چطور می‌توان دوباره از آن استفاده کرد؟

متأسفانه چسب سیریش پس از سفت شدن کیفیتش را از دست می‌دهد و قابل استفاده نیست. بهتر است همیشه تازه درست شود.