
مشخصات و اجزای مته (فاز مته، سرمته، جان مته و …)
سوراخکاری بخشی از فرآیند تولید بوده و در صنایع مختلف برای تولید انبوه و در سطحی گسترده از آن استفاده میشود. در واقع سوراخکاری عملیاتی است که در آن مواد فلزی یا غیر فلزی با کمک ابزار دواری به نام دریل سوراخکاری میشوند. مته دریل با حرکات چرخشی به سمت قطعه کار هدایت شده و آن را سوراخ میکنند. مته یکی از اجزای قابل جداسازی دریل است و برای ایجاد سوراخهای استوانهایشکل در مواد مختلف از آن استفاده میشود. قبل از آشنایی با انواع مته و کاربردهای آن ابتدا باید اجزای مته را بشناسیم. مته با توجه به نوع کاربرد با درجه استحکام و سایزهای مختلفی ساخته شده و از متههای متفاوتی برای موادی مانند چوب، فلزات، فولاد و بتن استفاده میشود. همچنین نوک متهها طراحی متفاوتی برای سوراخکاری مواد مختلف دارد و بقیه اجزای آنها دارای ویژگیهای اصلی تقریبا یکسانی هستند. در ادامه اجزای مختلف مته را معرفی کرده و به بررسی مشخصات آن پرداختهایم.
مته چیست؟
مته ابزاری است که یک نقطه برش داشته و در مواد جامد سوراخ ایجاد میکند. برای ساخت مته از فولاد کربن یا فولاد آلیاژی استفاده میشود. لازم است از دریل برای سوراخکاری مواد مختلف استفاده شود؛ چراکه این دستگاه مته را با فشار و حرکت دورانی وارد مواد مختلف کرده و باعث نفوذ مته به داخل مواد میشود. برای نگهداشتن مته در دستگاه دریل از قطعه نگهدارندهای به نام سه نظام استفاده میشود.
اجزای مته

به طور کلی مته از بدنه، نوک، دنباله، زبانه، شیار، گردن، فاز مته و جان مته تشکیل شده است.
بدنه مته
بدنه، بخشی از مته است که بین نوک و دنباله مته قرار دارد.
دنباله مته
ساقه، شنک (شفت) یا دنباله مته، بخش انتهایی مته است که به دریل متصل میشود. مته چکشی معمولا دارای نوک کاربایدی بوده، شیارهایی در دنباله داشته و در سه نظام دریل قرار میگیرد.
زبانه مته
زبانه بخشی از دنباله مته است که در اسپیندل دستگاه قرار میگیرد.
فاز مته
به برجستگی نازکی که در انتهای مارپیچیِ مته وجود دارد و به شکل یال یا قله موج است، فاز مته میگویند. مته مارپیچی یا فلز بُر متداولترین نوع مته بوده، همچنین قسمتهای مختلف مته مارپیچی در اکثر متهها مشترک هستند. فاز مته باعث کاهش اصطکاک بدنه مته با دیواره سوراخ میشود. عمل سوراخکاری بهخاطر نیروهای محوری محرک مته در دریل برقی یا دستی انجام شده و نقش فاز مته این است که هدایت مته به سوراخ راحتتر انجام شود.
شیار مته
به بخشهای مارپیچیِ رزوهشده روی بدنه مته شیار میگویند. شیار سه نقش مهم دارد: برش فلز، خارجکردن برادههای برش از مته و انتقال مایع خنککننده به لبه برش.
سر و نوک مته
سر و نوک مته با هم کار میکنند و قدرت و قابلیت برش بیشتری به مته میبخشند. معمولا نوک مته مخروطیشکل است. برای حصول بهترین نتیجه لازم است مته متناسب با نوع ماده مورد نظر انتخاب شود؛ چراکه نوک هر نوع مته با توجه به انواع مواد و کاربردهای متفاوت طراحی میشود برای مثال مته با نوک کاربایدی برای سوراخکاری در بتن مناسب است.
جان مته
به حد فاصل دو شیار مارپیچی جان مته میگویند. جان مته درواقع بخش اصلی بدنه مته بوده که دو بخش شیاردار بیرونی را به هم متصل میکند.
گردن مته
به قسمتی از مته که دنباله و بدنه را به هم متصل میکند، گردن مته میگویند. این قسمت برای تعداد کمی از متهها طراحی میشود.

انواع مته از نظر شکل
متهها با توجه به شکل و اندازه سوراخ در انواع مختلفی تولید و به بازار عرضه میشوند. انواع مختلف عبارتند از: مته تخت، مته شیاردار، مته با دنباله مخروطی، مته با سوراخ روغن، مته خزینه، مته چندقطری و …
مته تخت
مته تخت از فولاد کربن ساخته میشود و دارای دو لبه برش با زاویه 45 درجه است. این نوع مته عمدتا برای سوراخکاری چوب یا فلزات نرم کاربرد دارد. چنین متههایی نمیتوانند سوراخهای عمیقی ایجاد کنند؛ چراکه تراشهها و خاک ارهی ایجادشده در آنها قابل حذف از محل کار نیستند.
مته شیاردار
مته شیاردار حاوی شیارهایی در بدنه بوده و به دو گروه اصلی تقسیمبندی میشود: مته شیاردار صاف و مته مارپیچی. متههای مارپیچی در انواع دو شیار و چند شیار ساخته میشوند.
مته با دنباله مخروطی
این متهها شبیه متههای مارپیچی هستند اما برای ایجاد سوراخهای خزینه یا مخروطیشکل و متناسب با گل پیچ طراحی شدهاند.
مته با سوراخ روغن
این مته دارای سوراخی برای روغن در دنباله و بدنه بوده تا روغن مورد نیاز برای لبه برش فراهم شود. روغن هنگام خارجشدن براده یا تراشه از لبه برش در برابر حرارت محافظت میکند.
مته خزینه
از مته خزینه برای سوراخکاری جای پیچ و پنهانکردن جای گل پیچ استفاده میشود. زاویه نوک این مته بین 60 تا 82 درجه تنظیم میشود.
مته چند قطری
مته چند قطری قابلیت ایجاد سوراخهایی با قطرهای مختلف را دارد و ساقه یا دنباله آن صاف و مخروطی است. از این مته در سوراخکای پلهای استفاده میشود و به آن مته پلهای هم میگویند.
سوالات متداول
مته مخروطی کدام است؟
مته مخروطی (پلهای) نوعی مته چندقطری بوده و همانطور که از اسم این مته پیدا است، ظاهری شبیه میوه درخت کاج دارد و به همین جهت به آن مته کاجی هم میگویند. روی این مته پلههایی وجود دارد که همان سایزبندی مته است و از اندازه کم به زیاد درجه بندی شده است.
اجزای مته کدامند؟
بدنه، نوک، دنباله، زبانه، شیار، گردن، فاز مته و جان مته