راهنمای جامع انواع چوب، ویژگی‌ها و کاربردهای آن‌ها

چوب‌هایی که در صنعت نجاری به کار می‌روند انواع مختلفی دارند و برای استفاده مفید از هرکدام از این چوب‌ها اصول و قوانین خاصی وجود دارد که باید درنظر گرفته شود. در این مقاله با انواع چوب‌ها از جمله بلوط، افرا، کاج و بسیاری موارد دیگر و نکات نجاری که باید هنگام استفاده از آن‌ها درنظر گرفت، آشنا خواهید شد.

اینفوگرافی انواع چوب

در اینفوگرافی زیر که توسط تیم سازوکار طراحی شده است، می‌توانید خلاصه این مقاله را در یک تصویر مشاهده نموده و به صورت خلاصه و مفید با همه انواع چوب‌ها آشنا شوید. توضیحات بیشتر و تخصصی را در ادامه مقاله بخوانید.

چوب‌های طبیعی

چوب بلوط

بلوط یکی از معروف‌ترین چوب‌هایی است که در ساخت مبلمان به کار می‌رود. چوب بلوط انواع مختلفی دارد اما بیشتر آن‌ها کیفیت مشابهی برای استفاده در صنعت نجاری دارند. بلوط رویه سختی داشته و سنگین است و با طرح و بافت زیبایش شناخته‌ می‌شود. درست است که چوب بلوط ظاهر متفاوت و زیبایی دارد اما کار کردن با این چوب کمی سخت است. با رعایت نکات و موارد خاص می‌توان به مشکلات کار کردن با بلوط غلبه کرده و به نتایج خوب و مطلوبی رسید.

چوب افرا

افرا یکی دیگر از چوب‌های معروفی است که در ساخت مبلمان به کار برده می‌شود. این چوب بسیار مقاوم و سنگین بوده و دربرابر رطوبت و فرسودگی مقاومت خوبی دارد. چوب افرا طرح دایره‌ای داشته و با رنگ سفید متمایل به گرم ظاهر زیبایی دارد. افرا چوب بادوامی است که اگر با تکنیک‌های مناسب پرداخت شود ظاهر منحصربه‌فردی خواهد داشت. کار کردن با چوب افرا کمی دشوار است مخصوصا هنگام پرداخت و جلا زدن.

چوب بلسان بنفش

رنگ این چوب به‌طور طبیعی بنفش است اما رنگ آن تا حد زیادی به آب ‌و هوای منطقه‌ای که درخت در آن پرورش یافته، بستگی دارد. درباره چوب بلسان بنفش مانند چوب آبنوس نظرات مختلفی وجود دارد. در دهه‌های گذشته، مهم‌ترین گونه‌های درخت بلسان بنفش در جنگل‌های بارانی برزیل کاشت می‌شد که امروزه تنها تعداد کمی از آن‌ها باقی‌مانده است. گونه‌های دیگر چوب بلسان متعلق به هند و خاور دور بوده که دسترسی به آن نسبتاً سخت بوده و هزینه بالایی دارد.

چوب صنوبر

صنوبر چوبی است که ظاهرش چندان مورد استفاده نیست و بیشتر در ساخت وسایلی به کار می‌رود که قرار است رنگ شوند. اگرچه می‌توان از رنگ شفاف چوب (Stain) روی صنوبر استفاده کرد، نتیجه چندان چنگی به دل نمی‌زند زیرا به جای بافت چوب این بخش‌هایی قهوه‌ای و خاکستری هستند که خود را نمایش می‌دهند. صنوبر بیشتر در مصارف ساخت‌وساز ساختمانی طرفدار دارد زیرا به نسبت ارزان بوده و دوام خوبی دارد.

چوب کاج

کاج یکی از 3 گونه‌ی پر استفاده در صنعت نجاری است. با این حال، تمام چوب‌های کاج مصارف سازه‌ای ندارند و برخی از انواع آن مانند کاج برگ بلند در ساخت مبلمان بسیار زیبایی به کار می‌روند. کاج بسیار سبک و مقرون‌به‌صرفه است و مانند افرا روشن است که همین ویژگی باعث می‌شود این چوب به‌آسانی رنگ‌پذیر باشد. کاج در مقایسه با چوب‌های سخت نظیر افرا و بلوط دوام کمتری دارد اما به‌راحتی با انواع دیگر چوب تطبیق پیدا می‌کند؛ پس اگر به دنبال تکمیل مبلمان و اثاثیه چوبی هستید، به‌راحتی می‌توانید مبلمانی از جنس چوب کاج انتخاب کنید.

چوب کهور

کهور نوعی چوب سخت بوده که بومی تگزاس و جنوب غربی آمریکا است. این درخت بیشتر در اقلیم‌های گرم و خشک رشد می‌کند. بعضی‌ها کهور را نوعی علف هرز می‌دانند نه چوب اما برخی دیگر معتقدند که تفاوت ظاهر این چوب به خاطر ویژگی‌های منحصر به ‌فرد آن است و در کار کردن با این چوب باید تفاوت‌ها و معایب آن را مدنظر قرار داد. این چوب به‌راحتی قابل شکل دهی، فرم دهی و برش بوده اما در اندازه بزرگ و شکل یکسان وجود ندارد.

چوب ایپه

ایپه یکی از انواع چوب‌های سخت برزیلی است که به علت استحکام و مقاومت دربرابر آب شهرت پیدا کرده است. بیش از 10 نوع چوب ایپه برزیلی وجود دارد. درست است که چوب ایپه ظاهر متفاوتی دارد و به عنوان کفپوش به کار برده می‌شود اما نکات احتیاطی خاصی وجود دارد که باید هنگام کار کردن با آن‌ها درنظر گرفت.

چوب هیکوری

خیلی‌ها با استحکام و سختی چوب هیکوری آشنا هستند اما چیزی که خیلی‌ها درمورد هیکوری نمی‌دانند این است که هیکوری فقط یک نوع چوب نیست بلکه گروهی از انواع درخت‌های گوناگون با ویژگی‌های مشابه است. همه آن‌ها برای تیغه اره کمی سخت هستند اما ظاهر زیبایی به پروژه‌های نجاری می‌دهند.

چوب راش

راش یکی از چوب‌های بدون زرق و برق و ساده و بدون ویژگی‌های خاص است. البته این سادگی چوب راش را می‌توان از ویژگی‌های مثبت آن به حساب آورد زیرا می‌توان از آن‌ برای آثار هنری استفاده کرد، به علاوه می‌توان با رنگ کردن آن‌ را به چوب‌های گران‌قیمت تبدیل کرد. راش چوبی سخت و جذاب است که در پروژه‌هایی که نیازی به چوب‌های رگه‌دار ندارند به کار برده می‌شود.

چوب روسی

چوب‌های وارداتی روسی انواع مختلفی از جمله نراد، راش، کاج، بلوط، نوئل و … داشته و اغلب به رنگ سفید یا کرم مایل به قهوه‌ای یا قرمز هستند. این چوب‌ها که از گونه‌های مختلف درختان نرم یا سخت گرفته می‌شود در فواصلی از سال که در روسیه هوا مناسب است برش خورده و در قطعات مشخصی به شکل الوار، خشکن یا غیر خشکن، گرده و به صورت بندیل به کشورهای دیگر صادر می‌شود. امروزه از چوب‌های روسی برای ساخت انواع دکور، نما، کف‌پوش‌، کابینت، درب و پنجره چوبی، پالت، قاب‌سازی روی سقف، آلات موسیقی، کاغذ سازی و … استفاده می‌شود.

چوب‌ وارداتی فراوانی از سمت روسیه وارد ایران می‌شود که از جمله‌ی آن می‌توان به انواع کاج‌ (مانند نراد، ساسنا و یولکا)، بلوط، راش و انواع لمبه‌های روسی اشاره کرد که در ایران پرمصرف‌تر هستند.

چوب زبان گنجشک

چوب زبان‌گنجشک از انواع سخت چوب بوده که به دلیل قابلیت خم شدن مثال‌زدنیش معروف شده است. این ویژگی جالب چوب زبان‌گنجشک آن را برای استفاده در انواعی از صندلی که پشت آن فرم منحنی دارد، منحصربه‌فرد کرده است. طرح روی این چوب از بافتی صاف تشکیل‌شده و رنگ آن قهوه‌ای روشن است.

چوب سدار

سدار گونه‌های مختلفی دارد که از جمله آن می‌توان به سدار ‌اسپانیایی، شرقی، قرمز معطر و ارس یا سرو کوهی اشاره کرد. این چوب در برابر رطوبت مقاوم است؛ به همین جهت از آن در پروژه‌های نجاری در فضای باز و آزاد استفاده می‎‌شود. نجاری با چوب سدار نکات ظریفی دارد؛ برای مثال بعضی از روش‌های پرداخت نهایی یا فینیشینگ برای این چوب بسیار مناسب هستند اما در رنگ آمیزی آن محدودیت‌هایی وجود دارد.

چوب سدار برای پروژه‌های نجاری در فضای آزاد مناسب است اما جزو چوب‌های بسیار مقاوم نیست؛ زیرا با تغییر فصل دچار انبساط و انقباض می‌شود به همین جهت باید این نکته را در نظر بگیرید.

چوب ماهاگونی

ماهگون چوبی گران از دسته‌ی چوب‌های سخت است که رنگ آن از قهوه‌ای تا قهوه‌ای تیره‌ی متمایل به قرمز متفاوت است. ماهگون چوبی سنتی، متنوع و محبوب است که برای استفاده با ونیر محبوب است.

چوب گردو

چوب گردو از جمله چوب‌های سخت بوده که به استحکام، بافت صاف و رنگ قهوه‌ای شکلاتی‌اش معروف است. با این حال انواعی از چوب گرو موجود است که رنگ روشنی دارد. به طور کل انواع زیادی چوب موجود است که طرح و نقش متنوعی دارند و برای ساخت وسایل متنوع به کار می‌روند.

چوب گیلاس

چوب گیلاس دارای ساختاری نسبتا قوی با ماندگاری و پایداری بالا و خطوط آوندی نسبتا صاف است. پوست بیرونی چوب گیلاس مایل به صورتی است در حالی که مغز چوب به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای تغییر می‌کند.

چوب بالسا

چوب بالسا چوبیست نرم با بافت آوندی ساده که برای حکاکی مناسب است. این چوب با ابزار دستی ساده مثل چاقو به‌سادگی برش خورده و برای ساختن تراشه‌های چوبی کاربرد فراوانی دارد.

چوب چنار

بافت چنار در هم تنیده است و شکافتن آن کاری سخت است. این چوب شباهت زیادی به چوب راش دارد. برش شعاعی این چوب به دلیل داشتن بافت منحصر بین خراطان بسیار مشهور بوده و از آن برای خراطی و خلق آثار چوبی زیبا استفاده می‌کنند. چوب چنار برای ایجاد تضاد رنگی در پروژه‌های نجاری کاربرد دارد. چوب چنار مانند چوب راش برای درست کردن ابزار آشپزی مانند قاشق‌های چوبی مناسب است.

چوب باس

چوب باس هم مانند چوب بالسا دارای بافت آوندی نرم با خطوط نسبتا صاف بوده و کنده‌کاری آن نسبت به سایر چوب‌ها راحت‌تر است. به همین دلیل چوب باس عموما به تازه‌کارها در زمینه هنر حکاکی پیشنهاد می‌شود. رنگ کرم روشن این چوب بلافاصله بعد از جدا شدن از تنه درخت به رنگ قهوه‌ای روشن تغییر می‌کند.

چوب گردوی سفید

چوب گردوی سفید، چوبی است نسبتا نرم و ضعیف با خطوط آوندی صاف و سطحی زبر. این چوب برای کنده کاری و حکاکی مناسب است؛ اما اگر استادکار نیستید بهتر است از چوب‌های نرم‌تر مثل باس و بالسا استفاده کنید.

چوب آبنوس

رنگ گونه‌های مختلف چوب آبنوس متفاوت بوده و طیف رنگی آن از قهوه‌ای تیره تا مشکی را شامل می‌شود. درخت آبنوس سرعت رشد کمی دارد و 100 سال طول می‌کشد تا بالغ شود و بتوان از آن برای کارهای چوبی استفاده کرد؛ به همین جهت در مورد استفاده از چوب آبنوس به دلیل حفظ منابع طبیعی و محیط زیستی نظرهای متفاوتی وجود دارد. در برخی موارد مانند هجوم ملخ‌ها بسیاری از نهال‌های آبنوس آسیب می‌بینند و درنتیجه کمیاب می‌شود. اگرچه این چوب گران قیمت است اما رنگ سیاه چوب آبنوس در کارهای خراطی زیبایی تحسین برانگیزی ایجاد می‌کند.

چوب‌های مصنوعی

تخته خرده چوب

تخته فیبر نوعی چوب صنعتی ارزان است که از خرده چوب‌های سخت و نرم تهیه می‌شود. برای تهیه این نوع چوب خرده‌های چوب را با چسب ترکیب می‌کنند و سپس آن را تحت دما و فشار به‌صورت تخته فیبر درمی‌آورند. یکی از انواع پرکاربرد تخته‌ فیبر، MDF است. چگالی تکه چوب‌هایی که در تهیه MDF استفاده می‌شود، متوسط است و نام MDF به همین جهت برای این نوع تخته فیبر انتخاب‌شده است. MDF دارای مقاومت، سختی و قابلیت فرم‌پذیری مناسبی است.

چوب نئوپان

یکی دیگر از انواع چوب‌های صنعتی نئوپان است که از ترکیب تراشه‌‌های چوب با رزین تهیه می‌شود. از نئوپان برای تهیه مبلمان استفاده می‌شود و شرکت IKEA علاقه‌ی زیادی به این چوب دارد. نئوپان نوعی چوب متراکم است که معمولاً روی آن از روکش استفاده می‌شود و از آن در تهیه وسایل چوبی که مونتاژ می‌شوند و دکوراسیون محیط کار استفاده می‌شود.

چوب ام دی اف (MDF)

MDF چوبی محکم و پرکاربرد است به‌طوری‌که اکثر مبلمان و اثاثیه اطراف ما از MDF ساخته‌ شده اما شاید بیشتر مردم اطلاعی نداشته باشند. MDF بسیار محکم بوده و بافتی متراکم دارد. مبلمانی که از MDF تهیه می‌شود دوامی بیش از حد انتظار دارند و به همین جهت MDF از لحاظ قیمت، ارزشی در حد چوب طبیعی دارد. معمولاً روی MDF از روکش استفاده می‌کنند تا جلوه‌ای زیباتری داشته باشد که همین امر باعث افزایش قیمت محصولات می‌شود.

چوب ونیر

روکش‌ که شاید آن را با نام ونیر نیز بشناسید، لایه نازکی از سطح چوب روی درخت است که آن را روی نئوپان، MDF، تخته فیبر و تخته سه‌لا استفاده می‌کنند. ونیر دارای ضخامت‌ متفاوتی از 3 تا 6 میلی‌متر است. جالب است بدانید که بیشتر مردم تصور می‌کنند ونیر ارزان‌تر از چوب‌ طبیعی است اما از ونیر در تهیه مبلمان باکیفیت استفاده می‌شود و به همین جهت گاهی از چوب‌های طبیعی گران‌تر است.
یکی از راه‌های تشخیص ونیر توجه به لبه مبلمان است. کافی است بافت و طرح چوب را بررسی کنید و ببینید که آیا طرح روی آن منقطع است یا خیر؟ ازآنجاکه ونیر چوبی طبیعی است مانند دیگر انواع چوب، می‌توان روی آن از پوشش‌های مختلف مانند رنگ‌های شفاف چوب استفاده کرد.

تخته سه لا

تخته‌ سه لا بسیار مستحکم است. این نوع تخته از ترکیب چندلایه چوب و روکش تهیه می‌شود و درنهایت سطحی صاف با جلوه‌ای صیقلی دارد. ترکیب تخته سه لا باعث استحکام بالا و مقاومت آن در برابر آب شده و به همین دلیل از این نوع چوب در تهیه مبلمان و کف‌پوش استفاده می‌شود.